Wat was de verhouding tussen staat en gewest in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden in de 17e eeuw?

De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden had in de 17e eeuw een unieke staatsinrichting die afweek van veel andere Europese landen. Het was staatkundig bijzonder om de volgende redenen:

1. Geen vorst: In tegenstelling tot veel andere Europese landen, waar een koning of vorst de hoogste macht had, kende Nederland geen monarch. De hoogste macht lag bij de Staten-Generaal.
2. Zelfstandigheid van gewesten: De gewesten in Nederland hadden een hoge mate van autonomie en zelfstandigheid. Ze konden zelf beslissingen nemen over hun bestuur, regels en wetten, wat in contrast stond met de gecentraliseerde besturen die in veel andere landen gebruikelijk waren.

De verhouding tussen de 'staat' (voornamelijk vertegenwoordigd door de Staten-Generaal) en de 'gewesten' (de afzonderlijke provincies) was als volgt:

• De Staten-Generaal was een vergadering van de zeven zelfstandige gewesten (Holland, Zeeland, Utrecht, Gelre, Overijssel, Friesland en Groningen). Drenthe hoorde er wel bij, maar had geen stem.
• De Staten-Generaal nam besluiten over zaken die het algemeen belang raakten, zoals oorlog en buitenlandse politiek.
• De gewesten behielden echter een grote mate van zelfstandigheid en autonomie. Ze hadden bepaalde privileges behouden waarvoor in de Opstand tegen de Spanjaarden was gevochten, en mochten op alle andere gebieden hun eigen regels en wetten handhaven en zelfstandig besluiten nemen.

Dit zorgde voor een gedecentraliseerd bestuur, wat betekende dat de macht niet centraal bij één persoon of instelling lag, maar verdeeld was over de gewesten. De invloed van de adel was hierdoor relatief klein; de macht lag voornamelijk bij de rijke burgerij, de zogenaamde regenten.