Wat is de tijdlijn van het hofstelsel en horigheid?

Het hofstelsel en de horigheid zijn geen losse gebeurtenissen met een exacte startdatum, maar eerder een systeem dat zich ontwikkelde en de samenleving kenmerkte gedurende een bepaalde periode in de vroege middeleeuwen. De opkomst van deze systemen kan als volgt in een tijdlijn worden geplaatst:

• 476 n.Chr.: De val van het West-Romeinse Rijk. Dit is een cruciaal moment dat leidde tot grote veranderingen in West-Europa.

  • Gevolg: De Romeinse soldaten trekken zich terug, waardoor de bescherming voor de boeren wegvalt en de onveiligheid toeneemt.
  • Gevolg: Handel en nijverheid nemen sterk af, steden verdwijnen en de geldeconomie stort in. Europa verandert van een agrarisch-urbane cultuur naar een zelfvoorzienende agrarische samenleving.

• Periode na 476 n.Chr. (Vroege Middeleeuwen):

  • Ontstaan van het hofstelsel: Door de toegenomen onveiligheid en het gebrek aan centrale autoriteit zoeken boeren en werkloze stedelingen bescherming bij rijke grootgrondbezitters, de zogenaamde domeinheren. Het hofstelsel is een economisch systeem waarbij boeren hun grond afstaan in ruil voor bescherming en diverse diensten verrichten voor de heer.
  • Autarkie van domeinen: Een belangrijk kenmerk van het hofstelsel is dat de domeinen vaak zelfvoorzienend (autarkisch) zijn. Dit betekent dat alles wat nodig is om te overleven, zoals voedsel, kleding en gereedschap, binnen het domein wordt geproduceerd, omdat er nauwelijks nog handel is met buitenaf.
  • Ontstaan van horigheid: In ruil voor bescherming staan de boeren hun grond af aan de domeinheer en verplichten zij zich tot het verrichten van herendiensten op het land van de heer. Ze worden horigen, wat betekent dat ze gebonden zijn aan het land en niet zomaar mogen vertrekken zonder toestemming van de heer. Horigen zijn geen slaven, maar ook niet volledig vrij.
  • Verplichtingen van horigen:
    • Herendiensten: Dit zijn klusjes die ze moeten verrichten op het land van de heer, naast het bewerken van hun eigen stukje grond. Voorbeelden hiervan zijn ploegen, oogsten, bier brouwen, graan malen of hout hakken.
    • Pacht afstaan: Een deel van de opbrengst van hun eigen land moeten ze afstaan aan de domeinheer als een soort belasting.

Dit systeem van hofstelsel en horigheid was dus een directe reactie op de chaos en onzekerheid die ontstonden na de val van het West-Romeinse Rijk en kenmerkte de economische en sociale structuur van de vroege middeleeuwen. De heer had de verantwoordelijkheid om de horigen te beschermen en het domein goed te besturen.