Wat zijn biotische en abiotische factoren en hun invloed op populaties?

Biotische en abiotische factoren zijn de verschillende invloeden die de grootte en samenstelling van een populatie bepalen.

• Biotische factoren zijn alle invloeden die afkomstig zijn van levende organismen. Denk hierbij aan:

  • Voedselaanbod: Hoe meer voedsel er beschikbaar is, hoe meer individuen een populatie kan onderhouden. Voor konijnen in een weiland betekent dit de hoeveelheid gras en andere planten die ze kunnen eten.
  • Predatie: De aanwezigheid van roofdieren die op de populatie jagen. Vossen die op konijnen jagen, zijn een biotische factor. Hoe meer vossen, hoe minder konijnen er waarschijnlijk zullen zijn.
  • Ziekten en parasieten: Deze kunnen de gezondheid en overlevingskansen van individuen binnen een populatie beïnvloeden. Een besmettelijke ziekte kan een konijnenpopulatie snel doen krimpen.
  • Concurrentie: Dit kan concurrentie zijn binnen de eigen soort (bijvoorbeeld om voedsel of partners) of concurrentie met andere soorten die dezelfde hulpbronnen nodig hebben. Als er te veel konijnen zijn voor de beschikbare hoeveelheid gras, zullen ze met elkaar concurreren.

• Abiotische factoren zijn alle invloeden die afkomstig zijn van de niet-levende omgeving. Denk hierbij aan:

  • Temperatuur: Extreme kou of hitte kan de overlevingskansen van een populatie beïnvloeden. Konijnen kunnen bijvoorbeeld moeite hebben met overleven in zeer koude winters zonder voldoende schuilplaatsen.
  • Waterbeschikbaarheid: Water is essentieel voor alle levende organismen. Een lange periode van droogte kan leiden tot minder plantengroei (voedsel) en directe dorst, wat de konijnenpopulatie doet afnemen.
  • Licht: Vooral belangrijk voor planten, die de basis vormen van veel voedselketens. Voldoende zonlicht zorgt voor een goede groei van gras, wat weer belangrijk is voor de konijnen.
  • Bodemgesteldheid: De samenstelling van de bodem beïnvloedt welke planten er kunnen groeien en kan ook invloed hebben op de schuilplaatsen van dieren.
  • Ruimte: De beschikbare leefruimte is cruciaal. Een weiland kan maar een beperkt aantal konijnen huisvesten voordat er te veel concurrentie ontstaat.

Invloed op populaties en biologisch evenwicht: Deze factoren beïnvloeden de geboorte-, sterfte- en migratiecijfers van een populatie, en daarmee de uiteindelijke grootte. Een biologisch evenwicht is een relatief stabiele situatie waarin de populatiegroottes van verschillende soorten in een ecosysteem min of meer constant blijven. Dit evenwicht is dynamisch; het schommelt voortdurend, maar keert vaak terug naar een gemiddelde.

Stel je voor dat in het weiland de populatie vossen (een biotische factor) plotseling sterk toeneemt. Meer vossen betekent meer predatie op de konijnen. De konijnenpopulatie zal hierdoor afnemen. Dit heeft vervolgens weer invloed op de vossenpopulatie, want met minder konijnen is er minder voedsel voor de vossen, waardoor hun aantal op den duur ook weer kan dalen. Dit is een verstoring van het evenwicht.

Een ander voorbeeld: een lange periode van droogte (een abiotische factor) zorgt ervoor dat er minder gras groeit. Dit vermindert het voedselaanbod voor de konijnen, waardoor hun populatie zal krimpen door honger en verminderde voortplanting. Dit kan ook weer invloed hebben op de vossen, omdat er minder konijnen zijn om op te jagen. Zo zie je dat een verandering in één factor een keten van reacties kan veroorzaken die het hele biologische evenwicht in het weiland beïnvloeden.