Wat zijn de kenmerken van de maatschappij en literatuur in de Middeleeuwen?

De Middeleeuwen, een periode die grofweg duurde van 500 tot 1500 na Christus (met de periode 1000-1600 die je noemde als een latere fase), werden gekenmerkt door een specifieke maatschappelijke en literaire structuur.

Kenmerken van de maatschappij in de Middeleeuwen:

• Feodale stelsel: De samenleving was sterk hiërarchisch georganiseerd. Koningen en edelen bezaten het land, dat ze in leen gaven aan vazallen. Boeren (lijfeigenen) werkten op het land in ruil voor bescherming. Dit zorgde voor een vaste sociale orde.
• Dominantie van de Kerk: Het christendom speelde een allesoverheersende rol in het dagelijks leven, de politiek, het onderwijs en de kunst. De Kerk bepaalde de normen en waarden en bood troost en hoop in een vaak zware tijd. Het leven stond in het teken van God en het hiernamaals, wat vaak werd samengevat met de gedachte memento mori (gedenk te sterven).
• Agrarische samenleving: De meeste mensen woonden en werkten op het platteland. Steden waren nog klein en de economie was voornamelijk gebaseerd op landbouw.
• Beperkte geletterdheid: Lezen en schrijven was vooral voorbehouden aan geestelijken en een kleine elite. Dit betekende dat kennis en verhalen vaak mondeling werden overgedragen.
• Ridderlijkheid: Vooral in de latere Middeleeuwen ontstond het ideaal van de ridder, met waarden als moed, trouw, eer en bescherming van de zwakken. Dit uitte zich ook in de hoofse cultuur.

Kenmerken van de literatuur in de Middeleeuwen:

• Mondelinge overlevering: Veel verhalen werden mondeling doorverteld door minstrelen en troubadours, vaak begeleid door muziek. Dit maakte de literatuur toegankelijk voor een breed publiek, ook voor analfabeten.
• Religieuze thema's: Vanwege de invloed van de Kerk waren veel literaire werken religieus van aard, zoals heiligenlevens, bijbelse verhalen en mysteriespelen. Het doel was vaak om mensen te onderwijzen en te moraliseren.
• Didactisch en moraliserend: Literatuur had vaak een leerzaam doel. Verhalen moesten lessen overbrengen over goed en kwaad, deugden en zonden.
• Ridderromans en hoofse literatuur: Vanaf de 12e eeuw kwamen ridderromans op, waarin de avonturen van ridders centraal stonden (bijvoorbeeld Karelromans en Arthurromans). Hoofse literatuur richtte zich op de idealen van de hoofse liefde en ridderlijkheid, vaak geschreven voor de adel.
• Allegorie: Veel verhalen maakten gebruik van allegorieën, waarbij abstracte begrippen (zoals de Dood, de Liefde of de Zonde) werden voorgesteld als personen of objecten.
• Anonieme auteurs: Veel middeleeuwse werken zijn anoniem, omdat de individuele auteur minder belangrijk werd gevonden dan de boodschap of het verhaal zelf.
• Gebruik van volkstalen: Hoewel Latijn de taal van de Kerk en wetenschap bleef, ontstond er steeds meer literatuur in de volkstalen (zoals het Middelnederlands), waardoor het voor een breder publiek toegankelijk werd.