Nectar - 5 vwo - Hoofdstuk 14 - Waarnemen

Woorden in deze lijst (75)

Origineel

aambeeld: het tweede van de drie gehoorbeentjes
accommoderen: vormverandering van de ooglens bij het scherpstellen
adaptatie: gewennig aan een langdurige constante prikkel
adequate prikkel: Het type prikkel waarvoor een bepaald type zintuigcel gevoelig is.
amacriene cellen: Neuronen die dwarsverbindingen in het netvlies leggen.
basilair membraan: Membraan tussen trommelholtetrap en slakkenhuisgang, waarop het orgaan van Corti ligt; trilt mee met de frequentie van de trillingen in de vloeistof in het slakkenhuis.
bijziend: Dichtbij wel scherp kunnen zien, in de verte niet; het beeld valt voor het netvlies.
binnenoor: Deel van het oor dat het slakkenhuis bevat.
bipolaire cellen: Neuronen in het netvlies die zowel staafjes als kegeltjes met ganglioncellen verbinden.
blinde vlek: Plaats in het netvlies waar de oogzenuw en bloedvaten door het netvlies gaan; bevat geen staafjes of kegeltjes.
buis van Eustachius: Nauwe buis van het middenoor naar de keelholte, heft drukverschillen tussen buitenoor en middenoor op.
buitenoor: Onderdeel van het oor, bestaat uit oorschelp en gehoorgang.
chemoreceptor: zintuigcel gevoelig voor een bepaalde stof
chiasma opticum: De kruising van de (helft) van beide oogzenuwen aan de neuskant. Door het combineren van de informatie uit de netvliezen van beide ogen maakt dit het mogelijk diepte te zien.
ciliën (zintuigharen): uitlopers van haarcellen in de cupulae en maculae; bij verbuiging ontstaan er impulsen in de haarcel
cupula: Geleiachtige massa in een halfrond kanaal waarin de cilia (zintuigharen) van zintuigcellen steken.
decibel (dB): eenheid van geluidssterkte
endolymfe: vloeistof in het evenwichtsorgaan
evenwichtscentrum: Onderdeel in de hersenstam dat het evenwicht regelt op grond van informatie van verschillende zintuigen over de stand van het lichaam.
evenwichtszintuig: Zintuig dat de stand en bewegingen van je hoofd registreert.
fotopsine: Fotopigment in kegeltjes, er zijn drie typen: vooral gevoelig voor rood, groen of blauw licht; valt door belichting uiteen, wat leidt tot hyperpolarisatie en een verminderde afgifte van een neurotransmitter.
fotoreceptor: zintuigcel gevoelig voor licht
ganglioncellen: Neuronen in het netvlies, voeren impulsen van bipolaire cellen in het netvlies af naar de hersenen; krijgt via bipolaire cellen impulsen van het bijbehorende receptieve veld: een groep staafjes of kegeltjes.
gehoorbeentjes: Drie beentjes in het middenoor (hamer, aambeeld, stijgbeugel), versterken de trillingen van het trommelvlies ze en geven ze door naar het binnenoor.
gehoorgang: onderdeel van het buitenoor
gele vlek: Centrale deel van het netvlies recht achter de pupil, waarmee je het scherpst kunt zien; bevat alleen kegeltjes.
glasachtig lichaam: geleiachtige stof tussen lens en netvlies
Golgi-peeslichaampje: Uiteinden van sensorische neuronen die reageren bij uitrekking van een pees.
haarcellen: zintuigcellen (mechanoreceptoren) met lange ciliën in onder andere het orgaan van Corti
halfcirkelvormige kanalen: Onderdelen van de evenwichtszintuigen, die ten opzichte van elkaar in drie vlakken loodrecht op elkaar staan
hamer: het eerste van de drie gehoorbeentjes, verbonden met het trommelvlies
harde oogvlies: buitenste vlies van het oog
hoornvlies: het doorzichtige deel van het harde oogvlies aan de voorkant van je ogen
horizontale cellen: Neuronen die dwarsverbindingen in het netvlies leggen.
inwendige chemoreceptoren: Receptoren die de pH en de concentraties O2 en CO2 in je bloed meten.
iris: het gekleurde deel van het oog rond de pupil
kamervocht: oogvocht in de voorste oogkamer, tussen hoornvlies en de lens
kegeltjes: fotoreceptoren in het netvlies, geschikt om kleuren mee waar te nemen; drie typen, vooral gevoelig voor rood, groen of blauw licht
maculae: Zintuigorgaantjes in het vestibulum, nemen versnellingen waar.
mechanoreceptor: zintuigcel gevoelig voor mechanische prikkeling
middenoor: Ruimte achter het trommelvlies, bevat de gehoorbeentjes.
nachtblind: Problemen met het terugvormen van rodopsine in de staafjes leiden tot verminderd zicht in zwak licht.
netvlies: binnenste vlies in het oog met fotoreceptoren: staafjes en kegeltjes
oogspieren: spieren voor de bewegingen van de ogen, verbonden aan het harde oogvlies
oogzenuw: Sensorische (hersen)zenuw, bevat de axonen die vanaf het netvlies naar de hersenen gaan.
oorschelp: Onderdeel van het buitenoor, vangt geluid op.
orgaan van Corti: Een langgerekte strook mechanoreceptoren met zintuigharen op het basilair membraan in het slakkenhuis; neemt geluidstrillingen waar.
oudziend: Doordat bij toenemende leeftijd de elasticiteit van de ooglens afneemt, is de lichtbreking voor dichtbij zien onvoldoende.
ovale venster: Elastisch membraan in het slakkenhuis, verbonden met de stijgbeugel, brengt de perilymfe in de kanalen in beweging.
peesreflex: Reflex bij een te grote uitrekking van een pees; de spier waar de pees aan vast zit, verslapt.
perilymfe: Vloeistof in de grote kanalen van het slakkenhuis, in beweging gebracht door de stijgbeugel.
pigmentcellen: Cellen achter in het netvlies met veel pigmentkorrels, die zich bij fel licht in de uitlopers van de cellen verspreiden.
pijnreceptor: Zenuwceluiteinde dat reageert op prikkels die schade kunnen geven, zoals een te hoge temperatuur.
prikkeldrempel (drempelwaarde): De hoogte van de membraanpotentiaal waarbij volledige depolarisatie optreedt.
primaire gezichtszentrum: Deel van de visuele schors waarin een eerste verwerking van de informatie uit de ogen plaatsvindt.
pupil: Opening in de iris waardoor het licht in het oog valt.
pupilreflex: Regeling van de hoeveelheid licht die door de pupil de ogen binnenkomt.
receptief veld: Een groep zintuigcellen in het netvlies, die samen geschakeld zijn op dezelfde ganglioncel.
receptorcel: zintuigcel
rodopsine: Fotopigment in staafjes; valt door licht uiteen, wat leidt tot hyperpolarisatie en een verminderde afgifte van een neurotransmitter.
ronde venster: Elastisch membraan in het slakkenhuis, beweegt mee met de perilymfe, zodat trillingen zich verplaatsen van het ovale naar het ronde venster.
scheidend vermogen: vermogen om details te onderscheiden
secundaire gezichtszentrum: Deel van de visuele schors dat onder andere informatie levert waarmee je waargenomen beelden herkent.
slakkenhuis: Orgaan in het middenoor, bevat de gehoorzintuigcellen.
spierspoeltje: Zintuigje dat de mate van rek in je spieren registreert.
staafjes: fotoreceptoren in het netvlies, geschikt om grijstinten mee waar te nemen
stijgbeugel: het derde van de drie gehoorbeentjes, verbonden met het ovale venster
straalvormig lichaam: Kringspier rond de ooglens, via lensbandjes verbonden met de ooglens; speelt een rol bij de vormverandering van de ooglens.
thermoreceptor: zintuigcel gevoelig voor temperatuurveranderingen
trommelvlies: vlies aan het einde van de gehoorgang, trilt mee met de frequentie van het geluid dat het buitenoor opvangt.
vaatvlies: middelste vlies in het oog met veel bloedvaten; tussen het netvlies en het harde oogvlies
verziend: Veraf wel scherp kunnen zien, dichtbij niet; het beeld valt achter het netvlies.
vestibulum: centraal deel van het evenwichtszintuig
visuele schors: sensorisch centrum voor ‘zien’ achterin de grote hersenen
zintuigcel: Gespecialiseerde cel die reageert op een specifieke prikkel.