Bio thema 9

DNA

Desoxyribonucleïnezuur; bevat informatie van alle erfelijke eigenschappen van een organisme

Genoom

Alle DNA-moleculen in een cel van een organisme

Plasmiden

Korte stukjes circulair DNA in het cytoplasma bij sommige prokaryoten

Nucleïnezuur

Een DNA-molecuul is een nucleïnezuur

Nucleotide

DNA bestaat uit twee ketens van aan elkaar gekoppelde nucleotiden die bestaan uit desoxyribose, een fosfaatgroep en een stikstofbase

Basenparing

Stikstofbasen verbinden twee DNA-nucleotideketens met elkaar door vaste basenparing

Basenpaar

Elke stikstofbase heeft een vaste bindingspartner: adenine met thymine en guanine met cytosine

Dubbelstrengs DNA

Twee nucleotidenketens die bij elkaar worden gehouden door de bij elkaar horende stikstofbasen

Helixstructuur

In een dubbelstrengs DNA-molecuul zijn de twee ketens in een spiraalvorm om elkaar heen gedraaid

Chromosomen

Zeer lange dubbelstrengs DNA-moleculen

DNA-sequentie

Volgorde waarin nucleotiden in een DNA-molecuul zijn gerangschikt

Nucleotidenvolgorde

Volgorde waarin nucleotiden in een DNA-molecuul zijn gerangschikt

Niet-coderend DNA

DNA dat niet codeert voor eiwitten

S-fase

Fase van de celcyclus waarin het DNA wordt gekopieerd

DNA-replicatie

Kopiëren van het DNA voor de celdeling

M-fase

Fase waarin de celdeling plaatsvindt en de kopieën van de chromosomen worden verdeeld over de dochtercellen

Vrije DNA-nucleotiden

DNA-nucleotiden die los in het kernplasma voorkomen

DNA-polymerase

Enzym dat langs een enkelvoudige DNA-keten schuift en vrije nucleotiden uit het kernplasma verbindt met de vrijgekomen basen in het DNA-molecuul

Telomeer

Niet-coderend repetitief DNA aan de uiteinden van een DNA-molecuul dat is ingekapseld in beschermende eiwitten

RNA

Enkelstrengs nucleïnezuur dat bestaat uit nucleotiden die als monosacharide ribose en als stikstofbasen adenine, cytosine, guanine en uracil bevatten; RNA brengt informatie over voor de synthese van een eiwit naar een ribosoom

MessengerRNA

RNA dat de informatie voor de synthese van een eiwit overbrengt naar een ribosoom in het cytoplasma

mRNA

RNA dat de informatie voor de synthese van een eiwit overbrengt naar een ribosoom in het cytoplasma

Transcriptie

Vorming van mRNA langs DNA

Translatie

Aminozuren worden in een ribosoom aan elkaar gekoppeld tot eiwitten in een volgorde die wordt bepaald door een mRNA-molecuul

Codon

Drie opeenvolgende nucleotiden in het mRNA die coderen voor één aminozuur

Genetische code

Vertaling van de nucleotidevolgorde in het mRNA naar aminozuren in een eiwit

Startcodon

Codon (AUG) waarmee de synthese van een aminozuurketen start

Transfer-RNA

RNA dat aminozuren uit het cytoplasma naar het ribosoom vervoert

tRNA

RNA dat aminozuren uit het cytoplasma naar het ribosoom vervoert

Stopcodons

Codons die niet coderen voor een aminozuur, waardoor de eiwitsynthese stopt

Genregulatie

Aan- of uitzetten van genen

Genexpressie

Proces waarbij de informatie van het DNA door transcriptie wordt overgeschreven naar een mRNA-molecuul, waarvan de code door translatie wordt omgezet in een eiwit

Regulatorgenen

Genen die coderen voor eiwitten die de genexpressie regelen

Structuurgenen

Genen in een prokaryoot die informatie bevatten voor het vormen van een eiwit

Celtypen

Gespecialiseerde cellen met een bepaalde functie

Stamcellen

Cellen die nog niet (volledig) zijn gespecialiseerd en die zich onbeperkt kunnen delen, waarbij een van de dochtercellen een nieuwe stamcel wordt en de andere dochtercel zich differentieert tot een specifiek celtype

Celdifferentiatie

Proces waarbij een stamcel zich ontwikkelt tot een specifiek celtype

Apoptose

Proces waarbij een cel zichzelf laat afsterven, waardoor overbodige en ongewenste weefsels verdwijnen

Epigenetica

Wetenschap die zich bezighoudt met het bestuderen van factoren die de genexpressie beïnvloeden, zoals stress, voeding en drugs

Mutatie

Verandering in de nucleotidevolgorde van het DNA

Genetische variatie

Variatie in genotypen binnen een soort

Puntmutatie

Verandering in één nucleotidepaar: vervanging door een ander nucleotidepaar of een invoeging of verwijdering van een nucleotidepaar

Genoommutaties

Mutaties waarbij het aantal chromosomen in een cel verandert doordat bij meiose I de chromosomen van een paar bij elkaar blijven of doordat bij meiose II de chromatiden van een chromosoom bij elkaar blijven

Mutagene factoren

Factoren die de frequentie verhogen waarmee mutaties plaatsvinden

Mutagene straling

Straling die de frequentie verhoogt waarmee mutaties plaatsvinden, zoals radioactieve straling, röntgenstraling en ultraviolette straling

Mutagene stoffen

Stoffen die de frequentie verhogen waarmee mutaties plaatsvinden, zoals stoffen in sigarettenrook en asbest

DNA-analyse

Bepalen van de nucleotidesequentie van het genoom of van een deel van het DNA van een organisme en deze daarna bestuderen, vergelijken en interpreteren

Sequencen

Bepalen van de nucleotidesequentie van DNA

PCR

Polymerase chain reaction: techniek waarbij stukjes DNA in een PCR-machine worden gekopieerd tot er genoeg is voor onderzoek

Verwantschap

De mate waarin soorten of individuen verwant zijn aan elkaar

Biotechnologie

Verzamelnaam voor technieken waarbij organismen worden gebruikt om producten te maken voor de mens

Genetische modificatie

Het wijzigen van de eigenschappen van bacteriën, schimmels, planten en dieren

Transgeen

Organismen waarbij het DNA is veranderd en waarbij een gen is overgebracht van een organisme van een andere soort

Recombinant-DNA-techniek

De nucleotidevolgorde van het DNA in een organisme wijzigen door DNA in te brengen dat afkomstig is van een ander individu

Woorden in deze lijst (55)