Duitsland in Europa

sociaaldemocraten

aanhangers van de SPD, een duitse politieke partij. Zij maakten deel uit van de regering van de Republiek van Weimar die de wapenstilstand en de vrede van Versailles ondertekende

parlementaire democratie

vorm van bestuur waarbij de gekozen volksvertegenwoordiging het laatste woord heeft (bij wetgeveing en controle van bestuurders

conservatieven

aanhangers van politieke partijen die een bestaande toestand zoveel mogelijk wilden behouden/ een oude toestand wilden herstellen; hier bijvoorbeeld de DNVP en de DVP

dolkstootlegende

een complottheorie dat het duitse leger de eerste wereldoorlog had kunnen winnen, maar het is verraden door de sociaaldemocratische regering die de wapenstilstand tekende

verdrag van versailles

vredesverdrag met duitsland 1919. het werd opgelegd door de overwinnaars. veel duitsers voelen zich vernederd door dit verdrag

herstelbetalingen

betalingen die duitsland vanaf 1919 moest voldoen om de in de eerste wereldoorlog aangerichte schade te vergoeden

dawesplan

amerikaans plan dat zorgde voor een (tijdelijke) lagere aflossing van de herstelbetalinhen door Duitsland en kortetermijnleningen aan duitsland waardoor de duitse economie zich kon herstellen vanaf 1924

beurskrach

term voor het ineenstorten van de aandelenbeurzen in new york in 1929

economische crisis

toestand van economische achteruitgang die gepaard gaat met stijgende werkloosheid. hier: de crisis van het wereldkapitalisme in de jaren 1930

NSDAP

duiste nationaalsocialisten, partij van hitler

antisemitisme

jodenhaat

rijkskanselier

premier in de republiek van weimar

machtigingswet

een wet waarbij het duitse parlement de regering-Hitler voor vier jaar volmachten gaf om de crisissituatie te bestrijden (23 maart 1933)

rijksdagbrand

brand in het gebouw waar de duitse volksvertegenwoordiging vergaderede op 27 februari 1933

republiek van weimar

naam voor Duitsland tussen 1918 en 1933 met een republiek als staatsvorm en aks bestuursvorm een parlementaire democratie

totalitaire systeem

een systeem waarbij de staat een bijna volledige controle heeft op het dagelijks leven van mensen

terreur

schrikbewind om tegenstanders uit te schakelen en met als doel de macht van de heersende politiek te handhaven

propaganda

het beinvloeden van de mening van een grote groep om aanhangers te winnen voor bepaalde ideeen

massaorganisaties

een organisatie met veel leden of aanhangers via propaganda werden grote massas mensen door de ideeen van een massaorganisatie beinvloedt

nazificeren

opnieuw inrichten van de samenleving volgens de idealen van de nationaalsocialisten

volksgemeinschaft

nationaalsocialistisch ideaal van een raszuivere, hechte en harmonieuze gemeenschap van ‘echte’ Duitsers. Joodse inwoners hoorden hier bijvoorbeeld niet bij volgens de nazis

deurenberger wetten

duitsers mogen niet meer trouwen met joden en joden hebben geen burgerrechten meer

conferentie van munchenb

bijeenkomst van de leiders van Groot-Brittannie, frankrijk, italie en duitsland in 1938 waar werd onderhandeld over de eis van hitler dat het sudetenland zich moest aansluiten bij duitsland

appeasement politiek

streven van de engelse en franse regering om de oorlog met hitler-duitsland te voorkomen door toe te geven aan de eisen van hitler

arbeidsdienst

soort ongewapende dienstplicht in de door duitsland bezette gebieden

vernietigingskamp

kamp waar op een fabrieksmatige manier massaal mensen werden vermoord tijdens de tweede wereldoorlog

heimatvertriebene

duitse naam voor de 12,5 milioen duitstaligen die vlak na de tweede wereldoorlog uit gebieden in oost en midden europa werden verdreven of wegvluchtten naar het westen van duitsland

trumandoctrine

economische en militaire steun aan landen die bedreigd worden door het communisme

marshallplan

amerikaans plan voor financiele en economische hulp aan europese landen, voor de wederopbouw na de tweede wereldoorlog. het politieke doel was een dam opwerpen tegen communistische expansie

blokkade van berlijn

het afsluiten van toegangswegen over land en water naar west-berlijn door de sovjet unie in 1948 en 1949. de amerikanen wisten west berlijn te behouden door een luchtbrug

bondsrepubliek duitsland

naam voor west duitsland

duutse democratische republiek

naam voor oost duitsland

volksdemocratie

naam voor het bestuur (eenpartijstelsel) in de communistische landen in oost-europa zoals de DDR tijdens de koude oorlog

wirtschaftswunder

periode van snelle economische groei onder leiding van de regering Adenauer in west-duitsland na de tweede wereldoorlog. het zorgde er mede voor dat west duitsland zich in de jaren 1950 ontwikkelde tot een stabiele democratie

NAVO

bondgenootschap van de verenigde staten, canada en west europese landen, opgericht in 1949 om zichzelf te beschermen tegen communistische expansie

EGKS

europese gemeenschap voor kooen en staal, opgericht in 1951. een van de eerste organisaties die bijdroeg bij de europese eenwording na 1945

dictatuur

eenpartijstaat/alleenheerschappij, hier van hitlers NSDAP in duitsland en van de communistische partij SED in de DDR na 1945

Stasi

ministerie voor staatsveiligheid in de DDR, die iedere vorm van tegenstand tegen het communisme in de DDR probeerde te onderdrukken

warschaupact

bondgenootschap van de sovjet unie en oost europese landen opgericht in 1955 om zichzelf te beschermen tegen kapitalistische expansie

comecon

economische samenwerking tussen landen in oost europa

oostblok

naam voor de sovjet unie en de volksdemocratieen in oost europa tijdens de koude oorlog

planeconomie

houdt in dat alleen de staat recht heeft op het verstrekken van goederen en diensten.

berlijnse muur

muur die west berlijn en oost berlijn scheidde, waardoor oost duitse burgers niet langer naar het westen konden reizen. ook de grens tussen oost en west duitsland werd gesloten

invloedssfeer

kring van landen waarbinnen een land invloed uitoefent, bijvoorbeeld de verenigde staten die invloed uitoefenden in west europa tijdens de koude oorlog

detente

periode van politieke ontspanning tijdens de koude oorlog

ostpolitik

politiek van de regering brandt om de betrekkingen tussen west en oost duitsland te verbeteren

glasnost

openheid tijdens de regering van gorbatsjov afschaffing van censuur in de media

perestrojka

hervorming, vervanging van planeconomie door vrijemarkteconomie

brezjnevdoctrine

wanneer het communisme in een oostblokland in gevaar verkeerde, andere communistische landen verplicht waren om daar in te grijpen

koude oorlog

periode van grote spanningen tussen de verenigde staten en de sovjet unie en hun bondgenoten in de periode 1945-1991, zonder dat het tot een rechtstreeks gevecht kwam tussen beide partijen, maar waarin wel een voortdurende dreiging was van een nucleair confluct

europese unie

georganiseerde samenwerking op steeds meer gebieden tussen europese landen

bondskanselier

premier van west-duitsland vanaf 1949 en vanaf 1990 van het herenigde duitsland

Woorden in deze lijst (52)