Nectar - 1 havo/vwo - Hoofdstuk 3 - Waarnemen

Woorden in deze lijst (99)

Origineel

aanpassing: eigenschap waardoor een organisme in een bepaalde leefomgeving beter kan overleven
accommoderen: het platter en boller worden van de ooglens
automatisch: bewegingen en andere dingen die je leert gaan vanzelf, doordat je ze vaak herhaalt; door de herhalingen gebruik je steeds dezelfde zenuwcellen
bekerogen: oogvlekken (lichtgevoelige cellen) in de vorm van een bekertje, waarmee het dier ook ziet uit welke richting het licht komt; bijvoorbeeld bij slakken
bewegingszenuwen: zenuwen die vanaf de hersenen naar spieren lopen
bewust: als je merkt wat je precies waarneemt; bewustwording vindt plaats in de hersenen, als het bericht uit een zintuig daar is aangekomen
bijziend: als je alleen van dichtbij scherp kunt zien (te lange oogbol)
blinde vlek: plaats waar de oogzenuw aan de oogbol zit; hier zit geen netvlies
bolle lens: hiermee zie je voorwerpen van dichtbij scherp; een +bril heeft bolle lenzen
bovenste gehoorgrens: hoogste toon die organismen kunnen horen; voor mensen is deze 20 000 hertz
buis van Eustachius: buis die trommelholte en keelholte met elkaar verbindt; regelt dat de druk van lucht (luchtdruk) aan beide kanten van het trommelvlies even groot is
centrale zenuwknoop: knooppunt van zenuwcellen, waarin impulsen uit verschillende zintuigen samenkomen en impulsen naar andere zenuwknopen of spieren worden gestuurd; bijvoorbeeld in het zenuwstelsel van een regenworm
coördinatie: fijne afstemming van het samentrekken van spieren bij bewegingen; geregeld door de kleine hersenen
decibels: je drukt het geluidsniveau uit in aantal decibels
diepte zien: doordat je met je linkeroog een iets ander beeld waarneemt dan met je rechteroog
diepte zien: om afstand te kunnen schatten; bij roofdieren zitten de ogen aan de voorkant van de kop, zij hebben zo een groot gezichtsveld van beide ogen
evenwichtsorgaan: orgaan bij het slakkenhuis van het oor; bestaat uit drie halfcirkelvormige kanalen met vloeistof en zintuigcellen, waarmee je de bewegingsrichting van je hoofd waarneemt
facetogen: aantal piepkleine oogjes tegen elkaar aan bij insecten; elk oogje ziet een apart beeld, waardoor een insect een mozaïek van stipjes ziet
geheugen: deel van de grote hersenen waarmee je informatie onthoudt
geheugenspoor: patroon van verbindingen tussen zenuwcellen op de hersenschors; dat patroon onthoud je en kun je weer activeren
gehoorbeentjes: hamer, aambeeld, stijgbeugel; geven de trillingen van het trommelvlies door aan het slakkenhuis
gehoorbereik: frequentiegebied van het gehoor van organismen; voor mensen ligt deze tussen de 20 en 20 000 Hz
gehoorgang: hierin komt het opgevangen geluid vanuit de oorschelpen
gehoorzenuw: hierdoor gaan impulsen vanuit het slakkenhuis naar je hersenen
gehoorzintuig: in het oor; is gevoelig voor de prikkel ‘geluid’
gele vlek: deel van het netvlies met veel kegeltjes; met dat deel zie je het best
geluid: trillende lucht; prikkel voor het slakkenhuis (gehoorzintuig) in je oren
geluidsniveau: hoe hard het geluid is; je meet het geluidsniveau in decibels
geurstoffen: stoffen (gassen) in de lucht, die het reukzintuig in de neus prikkelen; ook voedingsmiddelen geven geurstoffen af
gevoelszenuwen: zenuwen die vanaf zintuigen naar de hersenen lopen
gezichtsveld: hoeveel je van de omgeving ziet; prooidieren hebben een groot gezichtsveld
gezichtszintuig: in het oog; is gevoelig voor de prikkel ‘licht’
glasachtig lichaam: soort gelei vulling van het oog
grote hersenen: deel van de hersenen, waar onder andere het bewustzijn, centra voor zintuiglijke waarneming en bewegingscentra zitten
harde oogvlies: de buitenste laag van het oog; beschermt alles wat binnenin het oog ligt
hersencentrum: deel van de hersenschors van de grote hersenen waar de impulsen uit zintuigen verwerkt worden (bewustwording) of waar bewegingen als reactie op waarnemingen ontstaan
hersenen: orgaan waar de berichten vanuit je zintuigen aankomen; in de hersenen word je je bewust van wat je waarneemt en met je hersenen beslis je hoe je reageert
hersenschors: sterk geplooide buitenkant van de grote hersenen
hersenstam: de verbinding van de grote en de kleine hersenen met je ruggenmerg; hier worden onbewuste lichaamsprocessen geregeld, bijvoorbeeld je hartslag
hertz: bij geluid; aantal trillingen per seconde
holle lens: hiermee zie je voorwerpen van veraf scherp; een –bril heeft holle lenzen
hoornvlies: doorzichtig deel van het harde oogvlies
impulsen: ontstaan in een zintuig uit een prikkel; impulsen gaan via zenuwen naar je hersenen en vanuit je hersenen gaan impulsen via zenuwen naar je spieren
infrarode straling: voor mensen onzichtbare straling, die wordt uitgezonden door voorwerpen en organismen die warmer zijn dan hun omgeving; je voelt het als warmte; infrarode straling is waar te nemen door bepaalde padden, slangen en vissoorten
iris: gekleurde deel van het vaatvlies
kegeltjes: zintuigcellen in het netvlies voor het zien van kleuren; er zijn drie typen: voor rood licht, voor blauw licht en voor groen licht
kegeltjes: zintuigcellen in het netvlies voor het zien van kleuren; mensen hebben drie typen (voor rood, blauw en groen licht), maar veel dieren hebben minder typen of hebben helemaal geen kegeltjes
kleine hersenen: deel van de hersenen dat zorgt voor de coördinatie van spierbewegingen
kortetermijngeheugen: geheugen waarmee je informatie maar kort onthoudt, bijvoorbeeld een nummer uit de telefoongids
koudezintuigen: zintuigen in je huid, tong, lippen en mondholte; zijn gevoelig voor de prikkel ‘lagere temperatuur’
langetermijngeheugen: geheugen waarmee je informatie lang onthoudt, bijvoorbeeld jouw eigen telefoonnummer
lens: zorgt voor een scherp beeld op het netvlies
lichtzintuig: ander woord voor gezichtszintuig; het netvlies in elk oog, waarmee je de prikkel ‘licht’ opvangt
middenoorontsteking: de trommelholte raakt ontstoken door ziekteverwekkers, die bijvoorbeeld via de buis van Eustachius in de trommelholte komen
nabijheidspunt: dichtstbijzijnde punt waar je een voorwerp nog net scherp kunt zien
netvlies: binnenste laag in het oog; het lichtzintuig met daarin de lichtgevoelige zintuigcellen die de prikkel licht opvangen en omzetten in impulsen
neusslijmvlies: zit in je neusholte en houdt de neusholte vochtig; bovenin zit het reukzintuig
onbewust: processen van je lichaam waar je niet bij nadenkt; ze gebeuren vanzelf en worden geregeld door de hersenstam, bijvoorbeeld je hartslag en ademhaling
onderste gehoorgrens: laagste toon die organismen kunnen horen; voor mensen is deze 20 Hz
oogkassen: holtes in je schedel waarin je ogen zitten
oogleden: verspreiden traanvocht over je ogen en beschermen je ogen tegen stof en zweet
oogvlekken: groepjes lichtgevoelige cellen, dus geen echte ogen; bijvoorbeeld bij wormen
oogwit: ligt om de iris heen; is het deel van het harde oogvlies dat je kunt zien
oogzenuw: hierdoor gaan impulsen vanuit het netvlies naar de hersenen
oorschelp: deel van het oor dat je aan de buitenkant ziet; vangt geluidstrillingen op
oorsmeerklieren: kliertjes in de gehoorgang die oorsmeer maken, dat het trommelvlies soepel houdt
pijnzintuigen: in de huid en andere plekken van je lichaam; zijn gevoelig voor de prikkel ‘pijn’
platte lens: hiermee zie je voorwerpen van veraf scherp; een –bril heeft platte lenzen
prikkel: informatie uit je omgeving; verandering waarop een organisme kan reageren
proeven: de hersenen combineren de informatie van je smaakzintuigen en van je reukzintuig
pupil: opening in de iris die bij weinig licht groter wordt en bij veel licht kleiner wordt
pupilreflex: groter worden van je pupillen bij weinig licht en kleiner worden van je pupillen bij veel licht; gebeurt door lengtespiertjes en een kringspiertje in de iris
reageren: iets doen na verwerking van impulsen uit de zintuigen
receptor: de onderkant van een reukzintuigcel; elke receptor heeft een vorm, waar maar één soort geurdeeltje op past
reukzintuig: ligt in het neusslijmvlies bovenin je neus; is gevoelig voor de prikkel ‘geur’; je proeft eten door de combinatie van geurstoffen en smaakstoffen uit het eten
ruggenmerg: deel van het zenuwstelsel dat in de wervelkolom ligt; via je ruggenmerg gaan impulsen van zintuigen naar de hersenen en van de hersenen naar spieren
slakkenhuis: dit is het gehoorzintuig; hierin zit vloeistof en zintuigcellen met haartjes die trillingen omzetten in impulsen voor de hersenen
smaakpapillen: uitsteeksels op de tong, waartussen de smaakzintuigen liggen
smaakstoffen: stoffen in je eten die de smaakzintuigen op de tong prikkelen
smaakzintuigen: zintuigen op je tong waarmee je zout, zuur, zoet, bitter en umami (hartig) waarneemt; voor elke smaak is er één soort smaakzintuig
staafjes: zintuigcellen in het netvlies die ’s avonds en ‘s nachts bij weinig licht werken en waarmee je zwart, wit en grijstinten ziet
staafjes: zintuigcellen in het netvlies die ’s avonds en ‘s nachts werken; nachtdieren hebben extra veel staafjes in hun netvlies
straallichaam: kringspier om de ooglens, die de lens boller en platter kan maken
tastzintuigen: zintuigen in je huid, tong, lippen en mondholte; zijn gevoelig voor de prikkel ‘hoe voelt een voorwerp aan’
traanbuis: hierdoor stroomt traanvocht met vuil vanuit je ogen naar je neus
traanklier: klier boven je oog; maakt traanvocht dat je ogen tegen uitdrogen beschermt en het stof wegspoelt
traanvocht: vocht uit traanklieren; voorkomt uitdrogen van het oog, spoelt stof en vuiltjes weg en werkt ontsmettend
trommelholte: holte achter het trommelvlies waarin de gehoorbeentjes liggen
trommelvlies: dun ‘vel’ dat aan het einde van de gehoorgang ligt en gaat trillen door geluidstrillingen
ultraviolette straling: voor mensen onzichtbare straling van de zon, maar bijen kunnen het wel zien; door uv-straling zien bijen een honingmerk in een bloem
umami: hartige smaak van voedsel; de smaak van vlees
vaatvlies: middelste laag in het oog, waarin veel bloedvaatjes liggen
verziend: als je alleen in de verte scherp kunt zien (te korte oogbol)
warmtezintuigen: zintuigen in de huid, tong, lippen en mondholte; zijn gevoelig voor de prikkel ‘hogere temperatuur’
wenkbrauwen: haren boven je ogen, die je ogen tegen stof en zweet beschermen
wimpers: haren aan de oogleden, die je ogen tegen stof en zweet beschermen
zenuwen: dunne ‘draden’ die door je hele lichaam verspreid liggen; dat zijn de lange uitlopers van zenuwcellen, waarlangs impulsen worden vervoerd
zenuwstelsel: bestaat uit zenuwen, ruggenmerg en hersenen
zintuigen: (delen van) organen die prikkels opvangen en omzetten in impulsen