Nectar - 2 vmbo-t/havo - Hoofdstuk 11 - Voortplanting

Woorden in deze lijst (83)

Origineel

aangeboren aandoening: aandoening (ziekte) die je vanaf je geboorte hebt
aanleg: van sommige eigenschappen is alleen de aanleg erfelijk, je moet nog wel goed oefenen om de eigenschap (bijvoorbeeld judoën) echt goed te kunnen
abortus: het embryo uit de baarmoeder weghalen
allel: verschillende varianten van een gen; ze coderen voor dezelfde eigenschap, bijvoorbeeld het allel ‘blauw’ voor de oogkleur
anticonceptiepleister: voorbehoedmiddel; een pleister die hormonen afgeeft via de huid, waardoor er geen eicel rijpt
baarmoeder: orgaan in de buik van een vrouw, waarin een baby kan groeien
baarmoederslijmvlies: slijmvlies aan de binnenkant van de baarmoeder; wordt dikker als een eicel rijpt. Tijdens de menstruatie wordt het verdikte baarmoederslijmvlies afgestoten
balzak: hierin zitten de zaadballen en bijballen
bevruchting: versmelten van de kern van de eicel met de kern van de zaadcel; vindt plaats in de eileider
bijballen: hierin worden de zaadcellen opgeslagen
chromosomen: soort draden in de kernen van cellen; bevatten de hele ‘bouwbeschrijving’ van een mens
condoom: voorbehoedmiddel; soort hoesje om de penis dat het sperma met zaadcellen opvangt; condooms beschermen tegen soa’s
DNA: onderdeel van een chromosoom. DNA bevat de ‘bouwbeschrijving’ voor alle erfelijke eigenschappen van een organisme
een-eiige tweeling: ontstaat uit één bevruchte eicel; de baby’s zijn altijd van hetzelfde geslacht
eicellen: vrouwelijke voortplantingscellen; liggen in de eierstokken
eierstokken: vrouwelijke geslachtsorganen waarin eicellen rijpen
eileider: vervoert de eicel richting de baarmoeder; in de eileider(s) vindt de bevruchting plaats
eisprong: vrijkomen van een eicel uit een eierstok; een ander woord is ovulatie
embryo: zo heet het bolletje cellen dat innestelt in het baarmoederslijmvlies, tot 12 weken zwangerschap
erectie: de penis wordt stijf doordat de zwellichamen zich met bloed vullen
erfelijke aandoening: aandoening (ziekte) die van ouders op kinderen overerft
erfelijke eigenschappen: eigenschappen die vastliggen in de genen; ouders kunnen deze doorgeven aan hun kinderen
fenotype: dat wat je ziet van een eigenschap, bijvoorbeeld zwart haar
foetus: het ongeboren kind vanaf de twaalfde week van de zwangerschap
follikel: blaasje om een (on)rijpe eicel in een eierstok
gen (genen): klein stukje DNA van een chromosoom dat de informatie bevat voor één eigenschap
genoom: alle chromosomen (en genen) van een organisme
genotype: informatie van de twee allelen voor een eigenschap; je noteert het genotype met twee letters. Genotype wordt ook gebruikt als het gaat om de informatie op al je genen
geslachtschromosomen: het X- en Y-chromosoom die het geslacht bepalen; voor de man XY en voor de vrouw XX
indaling: de baby komt dan met het hoofdje naar beneden in het bekken van de vrouw te liggen
innesteling: het bolletje cellen dat na de bevruchting is ontstaan, gaat vastzitten in het baarmoederslijmvlies
menstruatie: elke maand komt er bloed met wat slijm uit de vagina
menstruatiecyclus: gebeurtenissen in het lichaam van een meisje/vrouw van de ene menstruatie tot de volgende
miskraam: de ongeboren baby gaat dood door afwijkingen of ziekte
moederkoek: ander woord voor placenta; zie bij ‘placenta’
morning-afterpil: pil die de vrouw kan slikken tot 72 uur nadat ze geslachtsgemeenschap heeft gehad zonder voorbehoedmiddel en niet zwanger wil worden
nageboorte: laatste fase van de bevalling; een wee duwt de placenta met vruchtvliezen en de rest van de navelstreng naar buiten
natte droom: zaadlozing tijdens de slaap
navelstreng: hiermee is de foetus met de placenta verbonden; in de navelstreng lopen de bloedvaten van het ongeboren kind
navelstrengader: vervoert voedingsstoffen en zuurstof van het bloed van de moeder via de navelstrengader naar het embryo
navelstrengslagaders: vervoeren afvalstoffen van het kind naar het bloed van de moeder
niet-erfelijke eigenschappen: eigenschappen die je niet van je ouders erft, maar die je helemaal zelf bepaalt
oestrogeen: vrouwelijk geslachtshormoon; hierdoor ontstaan de vrouwelijke secundaire geslachtskenmerken en wordt de menstruatiecyclus geregeld
ongesteld: ander woord voor menstruatie; zie bij ‘menstruatie’
ontsluiting: eerste fase van de bevalling; opengaan van de baarmoedermond door weeën
ovulatie: ander woord voor eisprong; zie bij ‘eisprong’
pil: voorbehoedmiddel; hierin zitten hormonen die voorkomen dat een eicel rijpt
placenta: orgaan waarmee embryo/foetus en de moeder met elkaar verbonden zijn; hierin worden stoffen uitgewisseld tussen moeder en kind
progesteron: vrouwelijk geslachtshormoon, gemaakt door de lege follikel na de ovulatie; zorgt ervoor dat het baarmoederslijmvlies dik en goed doorbloed blijft
prostaat: voegt zaadvocht toe aan de zaadcellen en knijpt de urinebuis dicht tijdens een zaadlozing
sperma: mengsel van zaadvocht en zaadcellen
spiraaltje: voorbehoedmiddel; een soort ankertje met koperdraad of hormonen dat in de baarmoeder geplaatst wordt. Door het spiraaltje worden de zaadcellen minder vruchtbaar en kan de bevruchte eicel niet innestelen
staafje: voorbehoedmiddel; een klein staafje dat onder de huid geplaatst wordt en hormonen afgeeft, waardoor er geen eicel rijpt
sterilisatie: afsluiten van de eileiders bij vrouwen of zaadleiders bij mannen; dit gebeurt in het ziekenhuis
syndroom van Down: mensen met deze aandoening hebben een chromosoom te veel in hun cellen
twee-eiige tweeling: ontstaat uit twee bevruchte eicellen
uitdrijving: begint als de baarmoeder ver genoeg open is (ontsluiting); sterke persweeën duwen de baby naar buiten, dit is de geboorte
urinebuis: hierdoor verlaat urine of sperma de penis; bij meisjes is dit de ‘buis’ naar de blaas waardoor alleen urine gaat
vagina: plaats waar onder andere bij ongesteldheid bloed naar buiten gaat
vlokkentest: een arts zuigt cellen van de foetus uit de placenta op; de chromosomen van die cellen worden onderzocht op erfelijke aandoeningen
voorbehoedmiddel: middel om te voorkomen dat de vrouw zwanger raakt, bijvoorbeeld een condoom of de pil
voortplantingscellen: cellen die voor de voortplanting zijn: zaadcellen en eicellen
voorvocht: vocht dat uit de penis komt vóór de zaadlozing; hierin kunnen zaadcellen zitten
vruchtbaar: als een jongen zijn eerste zaadlozing heeft en bij een meisje voor het eerst een eicel rijp wordt; je kunt je dan voortplanten
vruchtbare periode: de tijd rond een eisprong, waarin een vrouw zwanger kan worden
vruchtvliezen: vliezen om het vruchtwater heen
vruchtwater: vocht binnen de vruchtvliezen in de baarmoeder, waarin het ongeboren kindje drijft; beschermt het ongeboren kind tegen stoten
vruchtwaterpunctie: een arts zuigt een beetje vruchtwater met cellen van de foetus uit de baarmoeder; de chromosomen van de cellen worden onderzocht op erfelijke aandoeningen
wee: samentrekking van de spieren in de baarmoederwand; de baarmoedermond gaat door weeën open
zaadballen: geslachtsorganen van de man die zaadcellen maken
zaadblaasjes: voegen zaadvocht toe aan de zaadcellen
zaadcellen: mannelijke voortplantingscellen; worden gemaakt in de zaadballen en opgeslagen in de bijballen
zaadleiders: vervoeren zaadcellen vanuit de bijballen en zaadvocht vanuit de zaadblaasjes en prostaat naar de urinebuis
zaadlozing: als er sperma uit de penis komt, dit gebeurt bij een orgasme
zwanger: in de baarmoeder groeit een baby; de menstruatiecyclus stopt dan
zwellichamen: liggen in de penis en bevatten veel bloedvaten; doordat extra bloed naar de zwellichamen gaat ontstaat een erectie
celkerntransplantatie: manier van klonen; de celkern met chromosomen van organisme A wordt in een eicel zonder celkern van organisme B geplaatst; de (delende) eicel wordt daarna in een draagmoeder geplaatst
embryosplitsing: manier van klonen; de delende bevruchte eicel wordt uit het dier gehaald en gesplitst; elk deel wordt een apart organisme
implanteren: een eicel in de baarmoeder brengen
geslachtelijke voortplanting: voortplanting waarbij bevruchting plaatsvindt
klonen of kloneren: het maken van een kloon
kloon: nakomeling die ontstaan is door ongeslachtelijke voortplanting; is een exacte kopie van het organisme waaruit het is ontstaan
ongeslachtelijke voortplanting: voortplanting zonder bevruchting