Nectar - 2-3 havo/vwo - Hoofdstuk 7 - Eten

Woorden in deze lijst (101)

Origineel

Aanvaardbare Dagelijkse Inname (ADI): de hoeveelheid van een stof per kilogram lichaamsgewicht die je elke dag mag binnenkrijgen zonder dat je er ziek van wordt
ADH: de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid van een voedingsstof
alvleesklier: orgaan dat in de buik tegen de onderkant van de maag ligt, maakt het verteringssap alvleessap
alvleessap: verteringssap uit de alvleesklier; het bevat enzymen die in de twaalfvingerige darm koolhydraten, eiwitten en vetten verder verteren
aminozuren: bouwstenen van eiwitten
anorexia nervosa: eetstoornis, waarbij patiënt niet kan stoppen met lijnen en daardoor heel erg mager wordt
bacteriën: kleine organismen, die voedselbederf of een voedselinfectie veroorzaken
beschermende stoffen: de groep voedingsstoffen in je voeding die je lichaam beschermen tegen ziektes: vitaminen en mineralen
BMI (Body Mass Index): methode om te bepalen of je gewicht gezond is
boulimia nervosa: eetstoornis, waarbij patiënt last van vreetbuien heeft en het voedsel daarna weer uit hun lichaam willen krijgen
bouwstoffen: de groep voedingsstoffen die je nodig hebt voor groei en in stand houden van je lichaam: eiwitten, vetten, mineralen en water
calcium: mineraal, heb je als bouwstof nodig om botcellen te maken
cariës: ontstaan van gaatjes in tanden of kiezen doordat bacteriën suiker in je mond omzetten in zuur
celdeling: cellen splitsen zich in tweeën; bacteriën vermeerderen zich door celdeling
cholesterol: vetachtige stof die je lichaam gebruikt om cellen te maken; te veel cholesterol hoopt zich op in de bloedvaten, daardoor krijg je een hoge bloeddruk
conserveermiddel: stof die aan voedingsmiddelen toegevoegd worden, om het langer te kunnen bewaren
conserveren: het langer houdbaar maken van voedingsmiddelen, door leefomstandigheden voor schimmels en bacteriën zo slecht mogelijk te maken: verhitten, invriezen, drogen, luchtdicht (vacuüm) verpakken, gasverpakken en zoet, zuur, zout of een ander conserveermiddel toe te voegen
darmflora: bacteriën die in je dikke darm leven van de onverteerde stoffen
darmplooien: uitstulpingen aan de binnenkant van je dunne darm; zorgen voor een groot oppervlak, zodat voedingsstoffen goed opgenomen worden
darmsap: verteringssap uit de klieren in de wand van de dunne darm; het bevat enzymen voor het afmaken van de vertering van koolhydraten, eiwitten en vetten
darmsapklieren: klieren in de wand van de dunne darm die darmsap maken
darmvlokken: uitstulpingen op een darmplooi; hierdoor wordt het oppervlak van de darm nog groter
dikke darm: in de dikke darm wordt het meeste water uit de onverteerde resten gehaald; de darmflora zit in je dikke darm
dioxine: giftige stoffen die ontstaan door verbranding van stoffen met chloor erin
dosis: hoeveelheid die je van een stof binnenkrijgt, uitgedrukt in aantal milligram of microgram per kilogram lichaamsgewicht
dosis-effect diagram: diagram dat het verband laat zien tussen een dosis van een stof en het schadelijke effect van de stof
dunne darm: in de dunne darm wordt de vertering van koolhydraten, eiwitten en vetten afgemaakt door enzymen in het darmsap; de voedingsstoffen worden opgenomen in het bloed
eenzijdig eten: als je elke dag hetzelfde eet en drinkt
eetgewoonten: wat je gewend bent te eten, hoe en wanneer je dat doet, je voorkeur voor wat je eet
eetstoornis: als je niet normaal eet
eiwitten: bouwstoffen voor je lichaam; zorgen voor de opbouw en het herstel van organismen
endeldarm: slaat ontlasting (poep) op; wordt afgesloten door de anus
energie: hebben organismen nodig voor levensprocessen, activiteit en om warm te blijven. Energie komt vrij bij de verbranding van energierijke stoffen
energierijke stoffen: de groep voedingsstoffen in je voeding waar je lichaam energie uit haalt: koolhydraten en vetten
enzymen: stof die een bepaalde reactie kan laten verlopen, bijvoorbeeld het afbreken van een grote voedingsstof; een enzym werkt het beste bij de optimumtemperatuur
fluoride: mineraal, heb je als bouwstof nodig om je tandglazuur sterker te maken
fosfor: mineraal, heb je als bouwstof nodig om je botten sterker te maken
gebreksziekte: een ziekte die ontstaat door een gebrek aan vitaminen en mineralen
gal: gal verdeelt vet in kleine druppeltjes zodat enzymen het vet beter kunnen verteren; de lever maakt gal en de galblaas slaat het op
galblaas: orgaan dat net onder de lever ligt; opslagplaats voor gal
haarvaten: hele kleine bloedvaatjes
hartinfarct: door een vernauwing in de bloedvaten (kransslagader) rond het hart komt er onvoldoende bloed bij het hart, waardoor een stukje van de hartspier afsterft
hoge bloeddruk: cholesterol hoopt zich op in de bloedvaten zitten, waardoor deze nauwer worden; het hart moet harder pompen om het bloed door die bloedvaten te laten stromen
huig: sluit je neusholte af tijdens het slikken
kilocalorie (kcal): aanduiding voor de hoeveelheid energie in voeding; 1 kilocalorie is 4,2 kilojoules
kilojoule (kJ): aanduiding voor de hoeveelheid energie; 1 kilojoule is 1000 joules
koolhydraten: zetmeel en suikers; energierijke voedingsstoffen die je nodig hebt om te bewegen en om warm te blijven
kransslagaders: slagaders om het hart
LD50: letale dosis; de dosis waarbij vijftig procent van de organismen sterft als ze aan de stof worden blootgesteld
lever: orgaan dat gal maakt
maag: de maag verzamelt en kneedt het voedsel; hier begint de vertering van eiwitten
maagsap: verteringssap uit klieren in de maagwand; bestaat uit enzymen die eiwitten verteren en een zuur dat bacteriën doodt
maagzuur: zuur in je maagsap dat veel bacteriën, die met je voedsel meekomen, doodt
maximumtemperatuur: hoogste temperatuur waarbij een enzymreactie kan verlopen; boven deze temperatuur gaat het enzym stuk
mineralen: bouwstoffen en beschermende stoffen voor je lichaam
minimumtemperatuur: laagste temperatuur waarbij een enzymreactie kan verlopen
mondholte: begin van het verteringsstelsel; hier wordt voedsel gekauwd en vermengd met speeksel
no-effect-level: dosis waaraan organismen langdurig kunnen worden blootgesteld zonder dat er schade optreedt
ondergewicht: je weegt te weinig, doordat je lichaam minder energierijke stoffen binnenkrijgt dan je verbruikt
ontlasting: ingedikte, onverteerde voedselresten (poep)
optimumtemperatuur: de temperatuur waarbij een enzym het beste werkt
overgewicht: je weegt te veel, doordat je meer energierijke stoffen binnenkrijgt dan je lichaam verbruikt
parasieten: organismen die alleen kunnen overleven op of in een ander organisme; kunnen ook in je voedsel voorkomen en je zo ziek maken
pcb's: giftige stoffen die ontstaan door verbranding van stoffen met chloor erin
peristaltische bewegingen: spierbewegingen in de wand van organen van je verteringsstelsel die de voedselbrij voortduwen en mengen
productieketen: de stappen in het hele productieproces van bijvoorbeeld voedingsmiddelen: van het land tot de klant
schijf van vijf: hulpmiddel bij het kiezen van gezonde voeding; bestaat uit vijf vakken, met in elk vak een groep voedingsmiddelen die voorbeelden van bepaalde voedingsstoffen bevatten
schimmels: organismen die bestaan uit pluizige draden; sommige soorten maken paddenstoelen. Schimmels kunnen voedselbederf veroorzaken
slokdarm: hierdoor gaat voedsel van de keelholte naar de maag; de wand bevat spieren die het voedsel naar de maag duwen
speeksel: verteringssap; bevat een enzym dat zetmeel verteert
sporen: voortplantingscellen van schimmels
strotklepje: sluit je luchtpijp af tijdens het slikken
structuureiwitten: eiwitten die ervoor zorgen dat je organen op de juiste plek in je lichaam blijven
tandbederf: ander woord voor cariës
toxisch: ander woord voor giftig
toxinen: giftige stoffen
tussendoortjes: wat je tussen de maaltijden door eet, zoals een chocoladereep, koek of appel
twaalfvingerige darm: in de twaalfvingerige darm komt alvleessap en gal bij het voedsel; koolhydraten, eiwitten en vetten worden (verder) verteerd
vertering: zo kleinmaken van voedingsstoffen dat ze kunnen worden opgenomen in het bloed
verteringsstelsel: bestaat uit onder andere slokdarm, maag en de dunne en dikke darm; taak is het kleiner maken van grote voedingsstoffen, zodat ze in het bloed kunnen worden opgenomen
verteringssappen: bevatten enzymen voor het verkleinen van grote voedingsstoffen
vetten: energierijke voedingsstoffen, bouwstoffen; heb je nodig om te bewegen en om warm te blijven en voor de opbouw van je cellen
vitaminen: beschermende voedingsstoffen; voorkomen dat je ziek wordt
voedingsmiddel: iets wat je eet of drinkt
voedingsstoffen: stoffen in voedingsmiddelen: koolhydraten (suiker, zetmeel), vetten, water, eiwitten, mineralen en vitaminen
voedingsvezels: (onverteerbare) stoffen uit brood, groente en fruit die ervoor zorgen dat de spieren in je darmen actief zijn, waardoor het eten beter verteert
voedselbederf: als er ongewenste schimmels en bacteriën op je eten groeien; van bedorven voedsel kun je ziek worden
voedselinfectie: ziekte die je oploopt door bedorven voedingsmiddelen te eten; gevolgen zijn buikpijn, braken en diarree
voedselvergiftiging: als je ziek wordt door giftige stoffen die bacteriën in je voedsel maken
water: bouwstof voor je lichaam
ijzer: mineraal, heb je als bouwstof nodig om rode bloedcellen te maken mineraal, heb je als bouwstof nodig om je tandglazuur sterker te maken
zware metalen: metalen met een hoge soortelijke massa, meestal giftig; bijvoorbeeld lood en cadmium
allergenen: eiwitten die een allergische reactie kunnen veroorzaken
coeliakie: voedselovergevoeligheid waarbij je geen gluten kunt verdragen
dieet: voorschrift voor wat je wel en niet mag eten
pku: ziekte waarbij je lichaam een bepaald eiwit niet kan afbreken, hierdoor ontstaan hersenbeschadigingen
stofwisseling: de ene stof omzetten in de andere, je lichaam zet stoffen uit je eten om in andere stoffen
stofwisselingsziekte: ziekte waarbij je lichaam een bepaalde stof niet kan omzetten
voedselallergie: als het afweersysteem tegen ziektes abnormaal sterk reageert op eiwitten uit voedsel
voedselintolerantie: als je bepaalde stoffen uit je voeding niet kunt verdragen, omdat je bepaalde enzymen niet of onvoldoende aanmaakt
voedselovergevoeligheid: als je ziek wordt van voedingsmiddelen die de meeste mensen gewoon kunnen verdragen