Nectar - 3 vmbo-gt - Hoofdstuk 3 - Organismen leven samen

Woorden in deze lijst (91)

Origineel

aanpassing: een eigenschap waardoor organismen bepaalde omstandigheden beter overleven
abiotische factoren: invloeden (factoren) uit de levenloze natuur zoals de grondsoort, de temperatuur, de vochtigheid en het zonlicht
afvaleters: consumenten die de resten van planten en dieren eten
atomen: de kleinste deeltjes waaruit moleculen zijn opgebouwd
bastvaten: buizen in de vaatbundel, waardoor water met glucose en andere voedingsstoffen van de bladeren naar alle plantendelen wordt vervoerd
biomassa: het totale gewicht aan vaste stoffen van een organisme, zonder water
biotische factoren: invloeden (factoren) uit de levende natuur
bladeren: organen van de plant waarin de fotosynthese plaatsvindt
bladgroenkorrels: groene korrels in het cytoplasma van plantencellen, die de fotosynthese uitvoeren; zitten in bladeren en stengels
bladmoes: weefsel in de bladeren van een plant, dat bestaat uit cellen met bladgroenkorrels
bloemen: organen van de plant die zorgen voor de voortplanting van de plant; in de bloemen ontstaan de zaden
bollen: korte stengel met dikke bladeren waarin de plant reservevoedsel opslaat
cellulose: bouwstof; heeft de plant nodig voor de groei (de opbouw van celwanden)
consumenten: de gebruikers (eters) van voedingsstoffen, dus de dieren en mensen
ecosysteem: alle biotische en abiotische factoren in een bepaald gebied; dus het klimaat, de samenstelling van de bodem en de organismen die er leven
eiwitten: bouwstoffen; heeft de plant nodig voor de groei
energierijke stof: voedingsstof die energie bevat, bijvoorbeeld glucose, vetten, zetmeel en eiwitten
energieverlies: doordat energierijke voedingsstoffen worden verbrand, verdwijnt de energie die in die voedingsstoffen is vastgelegd
fotosynthese: proces waarbij bladgroenkorrels glucose maken: koolstofdioxide + water licht → glucose + zuurstof
gaswisseling: het opnemen en afgeven van gassen uit / aan de omgeving van een organisme
glucose: is plantensuiker, een energierijke voedingsstof. Glucose wordt door de fotosynthese in bladgroenkorrels gemaakt
grijppoten: klauwen van een vogel met lange nagels, waarmee ze hun prooi vastpakken en doden.
haaksnavel: kromme snavel van een roofvogel waarmee prooien in stukken worden gescheurd
hoektanden: grote tanden waarmee vleeseters hun prooi kunnen doden
houtvaten: buizen in een vaatbundel waardoor water met opgeloste mineralen van de wortel omhoog, naar alle plantendelen wordt vervoerd
huidmondjes: openingen in de opperhuid van bladeren en stengels van een plant, waardoor uitwisseling van gassen en verdamping van water plaatsvindt
individu: één enkel organisme
isolatie: het vasthouden van de lichaamswarmte in de kou door een luchtlaagje of door een vetlaag. Bij warmte zorgt isolatie voor het minder snel opwarmen van een dier
kegelsnavel: stevige snavel waarmee een vogel gemakkelijk zaden open kan breken
kiem: het jonge plantje in het zaad
kleurkorrels: korrels in delen van planten met rode, oranje of gele kleurstoffen
klimplanten: planten die met hechtwortels omhoog klimmen om voldoende licht op te vangen
klimpoten: poten van een vogel met tenen naar voren en naar achteren, waarmee ze op en neer langs boomstammen lopen
knipkiezen: de kiezen van vleeseters; ze knippen als een schaar vlees van de botten af
knollen: delen van wortels of stengels waarin reservevoedsel zit opgeslagen
koolstof: deeltje waaruit glucose is opgebouwd, aangeduid met C
koolstofdioxide: dit gas hebben planten nodig voor de fotosynthese; het komt vrij bij de verbranding
koolstofkringloop: kringloop waarbij koolstof in de vorm van glucose van planten naar dieren wordt doorgegeven en in de vorm van koolstofdioxide weer van dieren en andere organismen naar planten gaat
kringloop van fotosynthese en verbranding: de stoffen die ontstaan bij fotosynthese worden weer gebruikt bij de verbranding; de stoffen die ontstaan bij verbranding worden weer gebruikt bij fotosynthese
levensgemeenschap: alle organismen samen in een ecosysteem leven
mineralen: voedingszouten uit de bodem
moleculen: deeltjes waaruit een stof is opgebouwd
nerven: vaatbundels door het blad, geven blad stevigheid en zorgen voor vervoer van stoffen
nitraat: een stikstofmineraal; planten gebruiken dit om eiwitten te maken voor de groei
opperhuid: bovenste vettige laag van een blad, beschermt blad tegen beschadigingen
pincetsnavel: dunne puntige snavel waarmee gemakkelijk insecten uit spleetjes kunnen worden gepikt
piramide van aantallen: schema waarin de aantallen organismen van een voedselketen worden aangegeven met de grootte van de laag in de piramide
piramide van biomassa: schema waarin het gewicht van de vaste stoffen van de organismen in een voedselketen wordt weergegeven met de grootte van de laag in de piramide
plooikiezen: de kiezen van planteneters; hebben harde richels op het kauwvlak om plantencellen kapot te malen
populatie: alle organismen van dezelfde soort die leven in een bepaald ecosysteem
producenten: de makers van voedingsstoffen, dus de groene planten
reducenten: schimmels en bacteriën; deze breken resten van planten en dieren af tot mineralen.
reservevoedsel: voedingsstoffen die planten opslaan, om na de winter weer uit te kunnen lopen
rokken: bladeren van een bol waarin reservevoedsel zit opgeslagen
schakel: ieder organisme in een voedselketen
snijtanden: tanden waarmee organismen bijten
steltpoten: lange poten van een vogel met lange tenen, waarmee ze gemakkelijk in hoog gras lopen of waden in ondiep water
stengel: orgaan van een plant dat de plant rechtop houdt. In de stengel liggen de vaatbundels
stikstofkringloop: kringloop waarbij stikstof in de vorm van eiwitten van planten naar dieren wordt doorgegeven en in de vorm van mineralen weer van dieren en andere organismen naar planten gaat
suiker: reservevoedsel van een plant
vaatbundel: bundel met hout- en bastvaten in de wortels, stengels en bladeren (nerven) waardoor sapstromen
vaten: smalle buisjes in wortel, stengel en blad van een plant, waardoor water stroomt
verbranding: proces waarbij glucose stukgemaakt wordt, waardoor energie vrijkomt voor het organisme: glucose + zuurstof → energie + water + koolstofdioxide
vetten: reservevoedsel van een plant
vitamines: beschermende stoffen; zorgen ervoor dat processen in de plant goed verlopen
voedselketen: reeks organismen die van elkaar leven. Elk organisme is een schakel in de keten
voedselkringloop: de kringloop van mineralen en andere voedingsstoffen: producenten (planten) → consumenten (dieren en mensen) → reducenten (bacteriën en schimmels) → producenten (planten)
voedselpiramide: zie piramide van aantallen
voedselrelatie: welke organismen in een ecosysteem elkaar opeten
voedselweb: schema waarin wordt staat hoe verschillende voedselketens met elkaar verbonden zijn
voorjaarsbloeier: plant die groeit en bloeit in het voorjaar als bomen nog geen bladeren hebben, zodat hij voldoende licht kan opvangen
warmbloedig: dieren houden hun lichaamstemperatuur constant op een bepaalde temperatuur
water: is nodig bij de fotosynthese om glucose te maken, voor vervoer van stoffen en voor stevigheid van de plant
waterstof: deeltje waaruit glucose en water zijn opgebouwd, aangeduid met H
weefsel: een groep cellen met dezelfde vorm en dezelfde functie (taak)
wintervacht: dikkere vacht in de winter waarin tijdens die koudere periode meer stilstaande lucht blijft zitten
woestijnplanten: planten die waterverlies door extreme hitte voorkomen door het hebben van geen of kleine blaadjes, bladeren met een dikke waslaag, behaarde of leerachtige blaadjes
wortel: ondergrondse deel van plant, hiermee staat de plant stevig in de grond. Met de wortels zuigt een plant water en mineralen op
wortelharen: microscopisch kleine haartjes aan het uiteinde van de wortels, waarmee een plant water en mineralen kan opnemen uit de bodem
wortelrozetten: planten waarvan de bladeren plat op de grond liggen, zodat er geen andere planten kunnen groeien op dezelfde plaats
zaden: bevatten veel reservevoedsel; in een zaadje bevindt zich het kiempje: het nieuwe plantje
zeefsnavel: snavel van een watervogel met ribbels op de randen, om kleine plantjes en diertjes uit het water op te zeven
zetmeel: reservevoedsel van plant
zetmeelkorrel: kleurloze korrels waarin de reservestof zetmeel wordt opgeslagen
zuigkracht: van de bladeren ontstaat doordat er water in de bladeren verdampt. Dit waterverlies wordt steeds aangevuld met het water uit de houtvaten: er ontstaat een waterstroom naar boven
zwempoten: poten van een vogel met zwemvliezen tussen de tenen
zuurstof: dit gas komt vrij bij de fotosynthese; het gas is nodig bij verbranding
bioluminescentie: dieren zenden licht uit; komt veel voor bij dieren in de diepzee
hemoglobine: stof in rode bloedcellen; bindt zuurstof in de longen en geeft dit af in andere organen
longen: in dit orgaan gaat zuurstof vanuit de lucht in het bloed
rode bloedcellen: cellen in het bloed die zuurstof vervoeren