Nectar - 5 vwo - Hoofdstuk 13 - Zenuwstelsel

Woorden in deze lijst (74)

Origineel

aangeboren reflex: vanaf de geboorte aanwezig
absoluut refractaire periode: Periode na een actiepotentiaal waarin neuron ter plekke korte tijd ongevoelig is voor nieuwe prikkels.
actiepotentiaal: Een verandering in de membraanpotentiaal van een actief neuron.
alles-of-nietsprincipe: In een neuron ontstaat pas een actiepotentiaal wanneer de prikkeldrempel is overschreden.
animaal zenuwstelsel: Regelt het contact met de omgeving door de informatie uit zintuigen te verwerken en op een juiste manier te koppelen aan je spieren.
antagonistische werking: tegengestelde werking
astrocyten: Spelen een belangrijke rol bij de uitwisseling van stoffen tussen het bloed en het hersenvocht; zitten als een vrijwel gesloten kring rondom de haarvaten.
autonoom zenuwstelsel: Regelt je ademhaling, de werking van je hart en andere inwendige organen; werkt buiten de wil om.
axon: Afvoerend deel van een neuron; voert impulsen vanaf het cellichaam naar andere neuronen, spieren of klieren.
biologische klok: Onderdeel van de hypothalamus, regelt je natuurlijke dag-nacht-ritme.
bloed-hersenbarrière: Beschermt de hersenen onder andere tegen ongewenste stoffen.
cellen van Schwann: Cellen rondom een uitloper van een neuron waaruit de myelineschede ontstaat.
cellichaam: onderdeel van een neuron, bevat de kern
centraal zenuwstelsel (CZS): Bestaat uit zenuwcellen van de hersenen en het ruggenmerg en hun ondersteunende cellen.
dendriet: Aftakkingen van een neuron; ontvangt informatie en geeft het door naar het cellichaam.
depolarisatie: verandering van de membraanpotentiaal door instroom van Na+-ionen
dopamine: Een stof die boodschappen van neuronen doorgeeft.
dubbele innervatie: Zowel het orthosympatische als het parasympatische zenuwstelsel speelt een rol bij het stimuleren respectievelijk remmen van de werking van het orgaan.
ependymcel: Endotheel in het CZS die de hersenkamers en ruggenmergkanaal bekleedt; produceren hersenvocht.
excitatorisch postsynaptisch potentiaal (EPSP): Een membraanpotentiaal die ontstaat door stimulerende neurotransmitters.
gemengde zenuw: een zenuw met bundels uitlopers van zowel sensorische als motorische neuronen
gliacellen: ondersteunende cellen in het zenuwstelsel
grensstreng: streng zenuwknopen langs het ruggenmerg
grijze stof: donkere kleur in het CZS, afkomstig van de cellichamen van neuronen
hersenbalk: verbinding tussen de twee delen van de grote hersenen
hersenschors: De plek in de grote hersenen waar neuronen informatie aan elkaar doorgeven.
hersenstam: de verbinding tussen ruggenmerg en de rest van de hersenen.
hyperpolarisatie: Doordat de K+-poorten traag sluiten, is er een extra instroom van K+-ionen; de repolarisatie gaat iets te lang door. De membraanpotentiaal daalt tot onder de rustpotentiaal (meer negatief).
hypothalamus: Onderdeel van de grote hersenen, betrokken bij de homeostase; stuurt onder andere de hypofyse aan.
impuls: het verplaatsen van een actiepotentiaal over het membraan van het neuron
inhiberende postsynaptische potentiaal (IPSP): Een membraanpotentiaal die ontstaat door remmende neurotransmitters.
insnoering van Ranvier: onderbreking in de myelineschede waar in- en uitstroom van ionen kan plaatsvinden
ionpoort: Membraaneiwit dat ionen doorlaat ten gevolge van een chemische of een elektrische oorzaak.
kleine hersenen: Coördineren de uitganginformatie naar je spieren, zodat je bewegingen vloeiend en soepel verlopen.
membraanpotentiaal: klein verschil in elektrische lading tussen de binnen- en buitenzijde van het celmembraan
microgliacel: Gliacel, die in fagocyten veranderen bij weefselbeschadiging; beschermen neuronen tegen ziekteverwekkers.
middenhersenen: Onderdeel van de hersenstam, spelen onder andere een rol bij reflexen met betrekking tot het zien en het horen
motorsich neuron: Neuron dat informatie van het CZS naar spieren of via de grensstreng naar klieren brengt.
motorprogramma: Maakt het mogelijk automatisch en gecoördineerd complexe handelingen uit te voeren, zoals lopen of een opslag bij tennis.
myeline: witte vetachtige stof, isolerend omhulsel van uitlopers van neuronen
myelineschede: Een isolerende laag rondom de uitlopers van een neuron, gevormd door cellen van Schwann.
Na+-K+-pomp: Membraaneiwit dat de rustpotentiaal handhaaft; pompt actief per keer drie Na+-ionen de cel uit en daarna twee K+-ionen de cel in.
neuronen: zenuwcellen
neurotransmitter: Een stof, opgeslagen in kleine blaasjes vlakbij de synaps, waarmee neuronen andere cellen stimuleren of remmen.
oligodendrocyt: Kleine gliacellen die verspreid in het CZS voorkomen, vormen - net als de cellen van Schwann - een myelineschede.
orthosympatisch deel van het autonome zenuwstelsel: Deel van het autonome zenuwstelsel, actief tijdens actie. Het ondersteunt de werking van je skeletspieren
parasympatisch deel van het autonome zenuwstelsel: Deel van het autonome zenuwstelsel, ondersteunt rust en herstel van het lichaam.
perifeer zenuwstelsel: Alle zenuwen samen, die zintuigen verbinden met het CZS toevoeren en het CZS met spieren en klieren.
pons: Onderdeel van de hersenstam, verbindt grote en kleine hersenen en is een tussenstation tussen het evenwichtszintuig in je middenoor en de kleine hersenen.
postsynaptische membraan: membraan van het opvolgende neuron na de synapsspleet
presynaptische membraan: membraan van het axon voor de synapsspleet
prikkeldrempel: De hoogte van de membraanpotentiaal waarbij volledige depolarisatie optreedt.
primaire motorische schors: Deel van de motorische schors van waaruit een primaire actie naar spieren gaat.
reflex: een reactie op een prikkel zonder of voordat er bewustwording optreedt
reflexboog: de weg die impulsen afleggen: zintuigcellen -> sensorische neuronen -> schakelneuronen -> motorische neuronen -> spiercellen (of kliercellen)
relatief refractaire periode: Periode na een actiepotentiaal, waarin steeds meer Na+-poorten beschikbaar zijn en een extra sterke prikkel tot een nieuwe actiepotentiaal kan leiden.
repolarisatie: door uitstroom van K+-ionen herstelt de membraanpotentiaal zich weer
ruggenmerg: Verbindt de hersenen met de perifere zenuwstelsel.
saltatoire impulsgeleiding (sprongsgewijze impulsgeleiding): De impulsgeleiding gaat bij gemyeliniseerde uitlopers van insnoering naar insnoering.
schakelneuron: Neuron in het centraal zenuwstelsel dat impulsen van sensorische neuronen aan andere neuronen in het CZS doorschakelt.
secundair gehoorcentrum: Deel van de sensorische schors waar je geluiden, die in het primaire gehoorcentrum ontstaan, interpreteert.
secundaire motorische schors: Deel van de motorische schors die informatie bevat over gecoördineerde bewegingen zoals pianospelen en fietsen
sensorisch centrum: Deel van de sensorische hersenschors waar neuronen de binnenkomende informatie van een zintuig verwerken
sensorisch neuron: Neuron dat informatie van zintuigen naar het CZS brengt.
spinaal ganglion: Een verdikking in een sensorische zenuw, bevat de cellichamen van de neuronen
summatie: de optelsom van alle exciterende en inhiberende neurotransmitters
synaps: Ruimte tussen de membranen van twee neuronen waar impulsen via neurotransmitter kunnen overspringen of uitdoven.
synapsspleet: spleetvormige ruimte tussen twee neuronen
thalamus: Onderdeel van de grote hersenen dat selecteert welke impulsen van zintuigen naar de verschillende gebieden van de hersenschors gaan.
thermostaat: Onderdeel van de hypothalamus, regelt de lichaamstemperatuur.
tight junctions: Verbindingen tussen endotheelcellen, waardoor de ruimtes tussen de cellen klein zijn.
verlengde merg: Onderdeel van de hersenstam waar de zenuwbanen (links-rechts) kruisen; bevat regelcentra voor vitale functies.
witte stof: lichte kleur in het CZS, afkomstig van de myeline om de uitlopers van neuronen
zwervende zenuw: Een van de hersenzenuwen, onderdeel van het parasympatisch zenuwstelsel, maakt verbinding met verteringsklieren, hart en longen.