Nectar - 2 vmbo-t/havo - Hoofdstuk 9 - Gezondheid

Woorden in deze lijst (102)

Origineel

aangeschoten: een beetje dronken; de hersenen worden verdoofd door alcohol, maar je denkt dat je juist meer kunt
actieve immuniteit: je lichaam gaat zelf aan het werk om antistoffen te maken; vindt plaats bij een eerste infectie met een ziekteverwekker of bij vaccinatie
afhankelijk: je kunt niet zonder een bepaalde stof uit een genotmiddel of drug
afweer: uitschakelen van ziekteverwekkers door witte bloedcellen
afweerremmers: medicijnen die de afweer door witte bloedcellen remmen, waardoor de kans op afstoting van een donororgaan kleiner wordt
alcohol: vloeistof in alcoholische dranken waardoor je hersenen verdoofd worden; het is een verslavende stof
alvleesklier: orgaan dat in de buik tegen de onderkant van de maag ligt; maakt het hormoon insuline
antigenen: stoffen aan de buitenkant van cellen of virussen; hieraan herkennen je witte bloedcellen of ze lichaamsvreemd zijn of lichaamseigen
antistoffen: stoffen die witte bloedcellen maken; schakelen ziekteverwekkers uit. Tegen elke soort ziekteverwekker maken de witte bloedcellen andere antistoffen
bacteriën: microscopisch kleine organismen die ziekten kunnen veroorzaken door giftige stoffen af te geven
besmetting: ziekteverwekkers zijn je lichaam binnengedrongen; een ander woord is infectie
bewustzijnsveranderende middelen: drugs die je hersenen anders laten werken, waardoor je de werkelijkheid anders beleeft
blaas: hierin sla je de urine tijdelijk op
bloedplaatjes: kleinste bloeddeeltjes die zorgen voor de bloedstolling
bloedstolling: het dichtmaken van een wondje, zodat er geen bloed meer uit komt
bloedvaatjes (in huid): helpen bij de regeling van de temperatuur door de huid; door het wijder worden koel je af, door het nauwer worden houd je warmte vast
blowen: een joint roken, dat is een soort sigaret met wiet of hasj erin
cholesterol: vetachtige stof die gemaakt wordt door de lever
chronische ziekte: ziekte die nooit meer overgaat
constant: je lichaam houdt de hoeveelheid stoffen in je bloed zo veel mogelijk hetzelfde
diabetes: ziekte waarbij mensen te weinig insuline maken of insuline steeds minder goed werkt; hierdoor wordt glucose niet goed door de cellen opgenomen; en blijft er te veel glucose in het bloed. Een ander woord is suikerziekte
diabetes type 1: ziekte waarbij mensen te weinig insuline maken
diabetes type 2: ziekte waarbij insuline steeds minder goed werkt
donor: iemand die een orgaan weggeeft
dronken: de hersenen worden verdoofd door alcohol waardoor het horen, zien, denken, bewegen en reageren moeilijker gaat
drugs: stoffen die je hersenen beïnvloeden, bijvoorbeeld wiet, cocaïne en xtc
etter: komt uit een ontstoken wond en bestaat uit dode witte bloedcellen, verteerde bacteriën en de resten van kapotte huidcellen; een ander woord is pus
fibrinedraden: kleverige draden die ontstaan tijdens de bloedstolling; ontstaan uit onder andere fibrinogeen
gal: vloeistof uit de lever met afvalstoffen uit bijvoorbeeld versleten rode bloedcellen
geestelijk afhankelijk: je denkt steeds aan het genotmiddel waaraan je verslaafd bent en hebt het gevoel niet zonder te kunnen
geheugencellen: witte bloedcellen die na een infectie of vaccinatie blijven bestaan; bij een tweede infectie met hetzelfde ziekteverwekker kunnen deze witte bloedcellen snel de juiste antistoffen maken
genotmiddelen: producten die je bij inname een lekker gevoel geven, bijvoorbeeld alcohol en sigaretten (tabak)
gezwel: een ophoping van cellen die ontstaat doordat (kanker)cellen niet stoppen met delen; een ander woord is tumor
glucagon: hormoon dat regelt dat glucose vanuit je lever naar je bloed gaat
glucose: soort koolhydraat; glucose is de belangrijkste energierijke voedingsstof voor de verbranding
griep: infectieziekte veroorzaakt door het griepvirus; je hebt pijn in je spieren, hoofdpijn, koorts en soms ben je daarbij verkouden
hoornlaag: bovenste laag van de opperhuid die steeds afslijt
hormonen: stoffen die via hormoonklieren in het bloed komen en allerlei processen in je lichaam regelen
huid: uitscheidingsorgaan dat water en zouten uitscheidt door zweten. De huid beschermt je tegen ultraviolette stralen van de zon en tegen ziekteverwekkers en helpt je ook bij het afkoelen
huidkanker: kankercellen in de huid zijn beschadigd door uv-straling en gaan zich extra snel delen; zo ontstaat een gezwel (tumor)
ijzer: stof die onderdeel is van hemoglobine in je rode bloedcellen; ijzer uit afgebroken oude bloedcellen wordt opgeslagen door de lever
immuun: je wordt niet (meer) ziek van een ziekteverwekker, doordat witte bloedcellen snel de juiste afweerstoffen ertegen maken
inenting: er worden verzwakte ziekteverwekkers in je bloed gespoten, waardoor je immuun wordt voor deze ziekteverwekker; een ander woord is vaccinatie
infectie: ziekteverwekkers zijn je lichaam binnengedrongen; een ander woord is besmetting
infectieziekten: ziekten die door infectie met ziekteverwekkers ontstaan
insuline: hormoon dat na een maaltijd de opslag van glucose in de spieren en de lever regelt
kiemlaag: onderste laag van de opperhuid; hier ontstaan steeds nieuwe huidcellen
kippenvel: de haartjes op je huid gaan bij kou overeind staan doordat de haarsprietjes samentrekken; dit helpt niet om de warmte vast te houden
koolstofmonoxide: giftige stof in tabaksrook; hecht zich aan hemoglobine in de rode bloedcellen, waardoor er geen plaats meer is voor zuurstof
koorts: de lichaamstemperatuur is verhoogd
lederhuid: laag van de huid onder de opperhuid; hierin zitten de haren, zweetklieren, zintuigen, enzovoort
leefstijl: al je gewoonten van eten, drinken, roken, slapen, (school)werk, bewegen en ontspannen
lever: uitscheidingsorgaan dat giftige stoffen zoals medicijnen en alcohol omzet in minder schadelijke stoffen en oude rode bloedcellen afbreekt en er gal van maakt
leverader: hierdoor stroomt zuurstofarm bloed van de lever naar de onderste holle ader
leverslagader: hierdoor stroomt zuurstofrijk bloed van de aorta naar de lever
lichaamseigen: de antigenen op je eigen lichaamscellen
lichaamsvreemd: de antigenen op ziekteverwekkers
lichamelijk afhankelijk: het lichaam heeft het genotmiddel nodig om te functioneren
longemfyseem: chronische ziekte van de ademhalingsorganen. De longblaasjes knappen, waardoor je minder zuurstof op kan nemen in het bloed
longen: uitscheidingsorganen; hierin zitten vele longblaasjes waarin gaswisseling plaatsvindt; je ademt lucht met zuurstof in en water(damp) en koolstofdioxide uit
longkanker: gezwel of tumor in de longen; de kans erop wordt groter door roken
nicotine: verslavende stof in tabak
nieren: uitscheidingsorganen; halen giftige stoffen, overbodige stoffen en overtollige stoffen zoals zouten en water uit het bloed
onderhuids bindweefsel: onderste laag van de huid waarin bloedvaatjes en zenuwen lopen en waarin vet is opgeslagen
ontwenningsverschijnselen: klachten die je krijgt na het stoppen met alcohol of een andere drug, bijvoorbeeld hoofdpijn
opperhuid: bovenste (buitenste) laag van de huid
orgaanafstoting: het vernietigen van een donororgaan, doordat de witte bloedcellen van de patiënt afweerstoffen maken tegen het donororgaan
orgaantransplantatie: een ziek orgaan vervangen door een donororgaan
passieve immuniteit: je krijgt antistoffen tegen een ziekteverwekker ingespoten
pigment: korreltjes bruine kleurstof in de huid die de kiemlaag maakt; beschermen tegen zonlicht
poortader: vervoert stoffen vanuit de darmen en de maag naar de lever
pus: een ander woord voor etter; zie bij etter
rillen: spiertjes onder je huid trekken samen waardoor je warmer wordt
seruminjectie: prik met antistoffen tegen de ziekteverwekker
sociaal afhankelijk: je hebt het genotmiddel nodig vanwege het contact met mensen waarmee je een genotmiddel gebruikt
stimulerende middelen: drugs die je hersenen sneller laten werken; je wordt actiever
suikerziekte: ander woord voor diabetes; zie bij diabetes
talg: vettige stof die het haar en de hoornlaag van de huid soepel houdt
teer: zwarte stof uit rook van sigaretten die aan de binnenkant van je luchtwegen blijft kleven, beschadigt de luchtwegen en kan longkanker veroorzaken
tumor: een ander woord voor gezwel; zie bij gezwel
uitscheiding: overtollige, overbodige en giftige stoffen uit je bloed halen en buiten het lichaam brengen
uitscheidingsorganen: organen die afvalstoffen en overbodige stoffen uit het bloed halen; dat zijn nieren, lever, longen en huid
uitzaaiing: een nieuw gezwel dat is ontstaan doordat losse tumorcellen zich via het bloed in het lichaam verspreid hebben
ultraviolette straling: onderdeel van de zonnestraling waardoor de huid pigment maakt en kan verbranden; wordt ook wel uv-straling genoemd
ureum: stof die ontstaat bij de afbraak van eiwitten in de lever; wordt uitgescheiden door de nieren
urine: mengsel van water met afvalstoffen dat door de nieren gemaakt wordt
urinebuis: buis vanaf de blaas naar buiten, waardoor urine het lichaam verlaat
vaccinatie: ander woord voor inenting; zie bij inenting
verdovende middelen: drugs die je hersenen trager laten werken; werken versuffend
verkoudheid: infectieziekte veroorzaakt door het verkoudheidsvirus; slijmvliescellen in je neus gaan kapot, waardoor je een loopneus krijgt
verslavend: je kunt moeilijk stoppen met een genotmiddel
virussen: microscopisch kleine ziekteverwekkers die je cellen binnendringen en zich daar vermeerderen; de cellen gaan kapot
witte bloedcellen: bloedcellen die ziekteverwekkers bestrijden door ze in te sluiten (‘vreten’) of door antistoffen te maken
ziekteverwekkers: veroorzakers van infectieziekten; bijvoorbeeld bacteriën en virussen
zweet: uitgescheiden vocht om af te koelen als je te warm wordt; doordat zweet op je huid verdampt, koel je af
zweetklieren: klieren in de lederhuid die zweet produceren
bloeddonor: iemand die bloed geeft voor bloedtransfusies
bloedgroep: geeft aan welke antigenen er op het membraan van je rode bloedcellen zitten
bloedklontering: door de antistoffen in het bloedplasma ‘plakken’ de rode bloedcellen aan elkaar als je bloed krijgt van een verkeerde bloedgroep
bloedtransfusie: het toedienen van bloed
universele donor: donor met bloedgroep 0; kan aan iedereen bloed doneren omdat zijn bloedcellen geen antigenen bevatten
universele ontvanger: iemand met bloedgroep AB; heeft geen antistoffen en kan daardoor elke bloedgroep ontvangen