Nectar - 2-3 havo/vwo - Hoofdstuk 11 - Voortplanting

Ezra

Woorden in deze lijst (97)

Origineel

aangeboren aandoening: aandoening die je vanaf je geboorte hebt
aanleg: van sommige eigenschappen is alleen de aanleg erfelijk, je moet nog wel goed oefenen om de eigenschap (bijvoorbeeld judoën) echt goed te kunnen
abortus: de zwangerschap wordt afgebroken en het embryo wordt weggehaald
anticonceptiepleister: voorbehoedmiddel; een pleister die hormonen afgeeft via de huid waardoor er geen eicel rijpt
baarmoeder: orgaan in de buik van een vrouw, waarin een baby kan groeien
baarmoedermond: begin van de baarmoeder
bevruchting: versmelten van de kern van de eicel met de kern van de zaadcel; vindt plaats in de eileider
bijballen: hierin worden de zaadcellen opgeslagen
celdifferentiatie: verschillende cellen verschillen in vorm en grootte
celspecialisatie: verschillende cellen verschillen in functie
chromosomen: soort draden in de kernen van cellen; bevatten de hele ‘bouwbeschrijving’ van een mens
chromosomenparen: elk chromosoom komt twee keer voor
condoom: voorbehoedmiddel; soort zakje dat bij een zaadlozing het sperma opvangt, condooms beschermen tegen soa’s
diploïd: als in een cel elk chromosoom in tweevoud aanwezig is
DNA: onderdeel van een chromosoom. DNA bevat de ‘bouwbeschrijving’ voor alle erfelijke eigenschappen van een organisme
dwarsligging: de baby ligt voor de bevalling dwars in de baarmoeder in plaats van met het hoofd voor de baarmoedermond
eeneiige tweeling: ontstaat uit één bevruchte eicel; de baby’s zijn altijd van hetzelfde geslacht
eicellen: voortplantingscellen van een vrouw
eierstokken: hierin rijpen eicellen
eileider: vervoert de eicel naar de baarmoeder; in de eileider(s) vindt de bevruchting plaats
eisprong: vrijkomen van een eicel uit een eierstok
eiwitten: stoffen die je eigenschappen bepalen
embryo: zo heet het bolletje cellen dat innestelt in het baarmoederslijmvlies, tot twaalf weken zwangerschap
embryonale fase: de eerste twaalf weken van de zwangerschap
erectie: de penis wordt stijf doordat de zwellichamen zich met bloed vullen
erfelijke aandoening: aandoening die vastligt op de genen; het erft van ouders op kinderen over
erfelijke eigenschap: eigenschap die vastligt in de genen, ouders kunnen deze doorgeven aan hun kinderen
foetus: het ongeboren kind vanaf de twaalfde week van de zwangerschap
follikel: blaasje om een (on)rijpe eicel in een eierstok
follikel stimulerend hormoon: vrouwelijk geslachtshormoon dat wordt geproduceerd door de hypofyse aan het begin van de menstruatiecyclus; start de groei van het follikel
FSH: follikel stimulerend hormoon; vrouwelijk geslachtshormoon dat wordt geproduceerd door de hypofyse aan het begin van de menstruatiecyclus; start de groei van het follikel
gele lichaam: het follikel nadat het na de ovulatie geel vet heeft opgenomen; produceert progesteron
gen (genen): klein stukje van een chromosoom
genoom: alle genen van een organisme
genotype: informatie van de twee allelen voor een eigenschap; je noteert het genotype met twee letters. Genotype wordt ook gebruikt als het gaat om de informatie op al je genen
geslachtschromosomen: het X- en Y-chromosoom die het geslacht bepalen; voor de man XY en voor de vrouw XX
haploïd: als een cel van elk chromosomenpaar slechts één exemplaar bevat
hormoonstaafje: voorbehoedmiddel; een klein staafje dat onder de huid geplaatst wordt en hormonen afgeeft waardoor er geen eicel rijpt
hypofyse: belangrijke hormoonklier die onder aan de hersenen zit; maakt groeihormoon en hormoon dat het ontstaan van secundaire geslachtskenmerken regelt
indaling: De baby komt dan met het hoofdje naar beneden in het bekken van de vrouw te liggen
innesteling: het bolletje cellen dat na de bevruchting is ontstaan, gaat vastzitten in het baarmoederslijmvlies
keizersnede: een arts haalt tijdens een operatie, via de buik, de baby uit de baarmoeder
kiemschijf: een groepje cellen uit een embryo van een aantal dagen dat later uitgroeit tot het kind
LH: luteïniserend hormoon; vrouwelijk geslachtshormoon dat wordt geproduceerd door de hypofyse; piek in LH zorgt voor ovulatie; stimuleert na ovulatie de vorming van het gele lichaam
luteïniserend hormoon: vrouwelijk geslachtshormoon dat wordt geproduceerd door de hypofyse; piek in LH zorgt voor ovulatie; stimuleert na ovulatie de vorming van het gele lichaam
meiose: deling waarbij geslachtscellen ontstaan met de helft van het aantal chromosomen van een gewone cel
menstruatie: elke maand komt er bloed met wat slijm uit de vagina
menstruatiecyclus: gebeurtenissen in het lichaam van een meisje/vrouw van de ene menstruatie tot de volgende
mitose: celdeling van gewone cellen; uit een cel worden twee cellen met het volledige aantal chromosomen gevormd
moederkoek: ander woord voor placenta; zie bij ‘placenta’
morning-afterpil: pil die de vrouw kan slikken tot 72 uur nadat ze seks heeft gehad zonder voorbehoedmiddel en niet zwanger wil worden
nageboorte: laatste deel van de bevalling; een wee duwt de moederkoek met vruchtvliezen en de rest van de navelstreng naar buiten
natte droom: zaadlozing tijdens de slaap
navelstreng: hiermee is de foetus met de placenta verbonden; in de navelstreng lopen de bloedvaten, waardoor de uitwisseling van stoffen tussen moeder en foetus plaatsvindt
navelstrengader: vervoert voedingsstoffen en zuurstof van het bloed van de moeder via de navelstrengader naar het embryo
navelstrengslagaders: vervoeren afvalstoffen van het kind naar het bloed van de moeder
niet-erfelijke eigenschap: een eigenschap niet door je genen, maar volledig door je omgeving bepaald
oestrogeen: vrouwelijk geslachtshormoon; hierdoor ontstaan de vrouwelijke secundaire geslachtskenmerken en wordt de menstruatiecyclus geregeld
ongesteld: ander woord voor menstruatie; zie bij ‘menstruatie’
ontsluiting: opengaan van de baarmoedermond door weeën; hiermee start de bevalling
ovulatie: ander woord voor eisprong; zie bij ‘eisprong’
placenta: moederkoek; bestaat uit weefsel met heel veel bloedvaten van de baby én de moeder
prenataal onderzoek: onderzoek naar het ongeboren kind in de baarmoeder
progesteron: vrouwelijk geslachtshormoon, gemaakt door de lege follikel na de ovulatie; zorgt ervoor dat het baarmoederslijmvlies dik en goed doorbloed blijft
prostaat: voegt zaadvocht toe aan de zaadcellen en knijpt de urinebuis dicht tijdens een zaadlozing
reductiedeling: ander woord voor mitose; zie bij ‘mitose’
regelgenen: bepalen welke eiwitten worden gemaakt om genen in een cel aan of uit te zetten
sperma: zaadvocht met zaadcellen
spiraaltje: voorbehoedmiddel; wordt in de baarmoeder geplaatst. Door het spiraaltje kan de bevruchte eicel niet innestelen en uitgroeien tot een baby
sterilisatie: afsluiten van de eileiders bij vrouwen of zaadleiders bij mannen; dit gebeurt in het ziekenhuis
stuitligging: de baby ligt voor de bevalling met de billen voor de baarmoedermond in plaats van met het hoofd
syndroom van Down: mensen met deze aandoening hebben een chromosoom te veel in hun cellen
testosteron: mannelijk geslachtshormoon dat gemaakt wordt in de zaadballen, regelt het ontstaan van secundaire geslachtskenmerken
twee-eiige tweeling: ontstaat uit twee bevruchte eicellen
uitdrijving: begint als de baarmoeder ver genoeg open is (ontsluiting); sterke persweeën duwen de baby naar buiten tijdens de bevalling
urinebuis: hierdoor verlaat urine of sperma de penis; bij meisjes is dit de ‘buis’ naar de blaas
voorbehoedmiddel: voorkomt dat de vrouw zwanger raakt
vruchtbaar: als een jongen zijn eerste zaadlozing heeft en bij een meisje voor het eerst een eicel rijp wordt
vruchtbare periode: de tijd rond een eisprong, waarin een vrouw zwanger kan worden
vlokkentest: een arts zuigt cellen van de foetus uit de placenta op; de chromosomen van die cellen worden onderzocht op erfelijke aandoeningen
voorvocht: vocht dat uit de penis komt voor de zaadlozing; hierin zitten ook zaadcellen
vruchtvliezen: vliezen om het vruchtwater heen
vruchtwater: vocht binnen de vruchtvliezen in de baarmoeder; beschermt het ongeboren kind tegen stoten
vruchtwaterpunctie: een arts zuigt een beetje vruchtwater met cellen van de foetus uit de baarmoeder; de chromosomen van de cellen worden onderzocht op erfelijke aandoeningen
wee: samentrekken van de spieren in de baarmoederwand; de baarmoedermond gaat door weeën open
zaadleiders: vervoeren zaadcellen vanuit de bijballen en zaadvocht vanuit de zaadblaasjes en prostaat naar de urinebuis
zaadlozing: als er sperma uit de penis komt, dit gebeurt bij een orgasme
zwanger: in de baarmoeder groeit een baby; de menstruatiecyclus stopt dan
zwellichamen: liggen in de penis en bevatten veel bloedvaten; doordat extra bloed naar de zwellichamen gaat ontstaat een erectie
celkerntransplantatie: manier van klonen; de chromosomen van organisme A worden in een eicel zonder kern van organisme B geplaatst; de eicel wordt daarna in een draagmoeder geplaatst
embryosplitsing: manier van klonen; de delende bevruchte eicel wordt uit het dier gehaald en gesplitst; elk deel wordt een apart organisme
implanteren: een eicel in de baarmoeder brengen
geslachtelijke voortplanting: voortplanting waarbij bevruchting plaatsvindt
klonen of kloneren: het maken van een kloon
kloon: nakomeling die ontstaan is door ongeslachtelijke voortplanting; is een exacte kopie van het organisme waaruit het is ontstaan
ongeslachtelijke voortplanting: voortplanting zonder bevruchting
reproductief klonen: klonen om nakomelingen te krijgen, bijvoorbeeld bij stellen die onvruchtbaar zijn