Nectar - 2-3 havo/vwo - Hoofdstuk 13 - Dieren en planten

Woorden in deze lijst (72)

Origineel

aanpassingen: eigenschappen van een organisme waardoor het organisme in een bepaalde omgeving kan leven
alcoholische gisting: afbreken van glucose in gistcellen in een omgeving zonder zuurstof: glucose à alcohol + koolstofdioxide + energie
alleseters: eten (delen van) planten en dieren; bijvoorbeeld de mens
bastvaten: vaten waardoor transport van water met opgeloste voedingsstoffen door de plant plaats vindt
bioluminescentie: dieren zenden licht uit; komt veel voor bij dieren in de diepzee
blaasgat: ademopening bovenop de kop van walvissen
camouflage: door de kleur of de vorm van een dier valt het niet op in de omgeving
capillaire werking: omhoog kruipen van water in de dunne houtvaten
darmflora: bacteriën die in je dikke darm leven van de onverteerbare stoffen
diffusie: stoffen in een gas of een vloeistof verplaatsen zich van een plek met een hoge concentratie naar een plek met een lage concentratie, totdat de concentratie op beide plekken gelijk is. Hoe groter het verschil in concentratie, hoe sneller de diffusie verloopt
dubbele bloedsomloop: het bloed stroomt van het hart naar de longen en daarna via het hart naar de andere organen
eiwitten: bouwstoffen; planten maken ze van glucose en mineralen
endocytose: deeltjes in een cel opnemen met behulp van een membraanblaasje
energie: Dieren en mensen krijgen energie via het voedsel. Ze gebruiken de energie voor bewegen, de lichaamstemperatuur, cellen maken en wat er uit het lichaam gaat
energiebalans: hierin staat hoeveel energie een dier binnenkrijgt (door voeding) en hoeveel energie hij nodig heeft (voor bewegen, lichaamstemperatuur, cellen maken en wat er uit het lichaam gaat)
enkelvoudige bloedsomloop: per rondgang door het lichaam stroomt het bloed maar één keer door het hart
exocytose: deeltjes uit een cel afgeven via een blaasje
fotosynthese: uit koolstofdioxide en water ontstaat in de bladgroenkorrels glucose en zuurstof; hiervoor is ook zonlicht nodig
gaswisseling: het uitwisselen van gassen bijvoorbeeld tussen water en bloed of tussen lucht en bloed
gesloten bloedsomloop: bloedsomloop waarbij het bloed steeds in hart of bloedvaten stroomt
gisten: eencellige schimmels die zowel in een omgeving met zuurstof als in een omgeving zonder zuurstof kunnen leven. Met zuurstof voeren ze verbranding uit, zonder zuurstof alcoholische gisting
glucose: stof ontstaat bij fotosynthese
herkauwen: opnieuw kauwen van al voorgekauwd gras
hijgen: doen dieren om warmte kwijt te raken. Er stroomt lucht langs de tong waaraan het dier de lichaamswarmte afgeeft
houtvaten: vaten waardoor transport van water en mineralen van de wortels naar boven plaatsvindt
huidmondjes: kleine openingen in het blad, waardoor gassen het blad in- en uitgaan
isoleren: goed warmte vasthouden of tegenhouden; zo blijf je warm of juist koel
kieuwboog: deel van een kieuw waar de kieuwplaatjes aan vast zitten
kieuwdeksel: klep die de kieuwholte kan openen en sluiten
kieuwen: ademhalingsorganen van vissen
kieuwplaatje: deel van een kieuw, waar zuurstof uit het water naar het bloed van de vis gaat en koolstofdioxide vanuit het bloed naar het water gaat
knipkiezen: de kiezen van vleeseters; werken als een schaar voor het knipkerven van stukjes vlees
knobbelkiezen: kiezen van alleseters; hebben knobbels waarmee ze voedsel pletten en malen
koolstofdioxide: gas dat planten nodig hebben voor het maken van glucose (fotosynthese)
koudbloedig: de lichaamstemperatuur van een koudbloedig dier hangt af van de omgevingstemperatuur. Als het te koud is kan het dier niet actief zijn
lamellen: dunne plaatjes met haarvaten, waaruit een kieuwplaatje bestaat
lichaamsoppervlak: de oppervlakte van de buitenkant van een dier
luchtstroom: lucht die langs het lichaam strijkt door bijvoorbeeld wind of wapperende oren van een olifant. Een luchtstroom helpt mee om af te koelen
melkzuurbacteriën: bacteriën die zowel in een omgeving met zuurstof als in een omgeving zonder zuurstof kunnen leven. Met zuurstof voeren ze verbranding uit, zonder zuurstof melkzuurgisting
melkzuurgisting: afbraak van suiker door melkzuurbacteriën in een omgeving zonder zuurstof: suiker à melkzuur + energie
mimicry: een diersoort lijkt op een andere gevaarlijke, giftige of vies smakende diersoort
mineralen: meststoffen die een plant opneemt met zijn wortels
open bloedsomloop: bloedsomloop waarbij het bloed door bloedvaten en vrij tussen de cellen door stroomt
planteneters: eten (delen van) planten; bijvoorbeeld koeien
plooikiezen: kiezen van planteneters; hebben harde richels (plooien) op het kauwvlak voor het fijnmalen van plantaardig voedsel
poolplanten: planten met aanpassingen aan koude en droge omstandigheden
predatoren: roofdieren; dieren die andere dieren doden en eten
prooidieren: dieren die gegeten worden door andere dieren
rottingsbacteriën: bacteriën die in zuurstofloze omstandigheden leven van dode resten, produceren methaangas en stinkende gassen
spermaceti: Of walschot. Vetachtige stof in de kop van een potvis. Helpt bij het stijgen en dalen van de potvis
stigma (stigmata): opening (openingen) in het lichaam van een insect om lucht naar binnen en naar buiten te laten
tegenstroomprincipe: uitwisseling van stoffen, zoals bijvoorbeeld zuurstof en koolstofdioxide, tussen twee in tegengestelde richting stromende vloeistoffen
tracheeën: adembuizen in het lichaam van een insect. Zuurstof gaat vanuit de lucht in de buizen naar de cellen, koolstofdioxide gaat vanuit de cellen naar de lucht
vaatbundels: groepjes vaten (buisjes) waardoor het transport van stoffen in planten plaatsvindt
vetten: energierijke stof; planten bewaren ze in zaden
verbranding: afbreken van glucose in aanwezigheid van zuurstof; het levert de cel de benodigde energie: glucose + zuurstof --> koolstofdioxide + water + energie
vitaminen: beschermende stoffen; planten maken ze van glucose
vleeseters: eten vlees van andere dieren; bijvoorbeeld katten
walschot: Of spermaceti. Vetachtige stof in de kop van een potvis. Helpt bij het stijgen en dalen van de potvis
warmbloedig: warmbloedige dieren hebben een vrij constante lichaamstemperatuur
water: water ontstaat bij de verbranding en wordt gebruikt voor de fotosynthese
winterrust: hiermee overleeft bijvoorbeeld een eekhoorn de winter. De eekhoorn wordt af en toe wakker om te eten. Tijdens de winterrust daalt de lichaamstemperatuur, de hartslag en het aantal ademhalingen per minuut
winterslaap: manier van bijvoorbeeld een egel om de koude winter te overleven. Tijdens de winterslaap daalt de lichaamstemperatuur, de hartslag en het aantal ademhalingen per minuut. De egel slaapt de hele winter door
woestijnplanten: planten met aanpassingen aan droge omstandigheden
wondernet: netwerk van bloedvaten dat, afhankelijk van de omstandigheden, meer of minder bloed kan bevatten
worteldruk: de houtvaten in de wortels zijn zo vol, dat het water omhoog geduwd wordt
zetmeel: energierijke stof; planten bewaren dit als reservevoedsel in wortels, knollen, bollen en zaden
zuigkracht: door verdamping van water uit de bladeren wordt water in houtvaten omhoog gezogen
zuurstof: gas dat ontstaat bij de fotosynthese en dat nodig is voor de verbranding
hoogwatervluchtplaats: plaats in zee die niet overstroomt raakt tijdens hoogwater. Vogels gebruiken dit als rustplaats
opvetten: zoveel mogelijk vet opslaan in het lichaam. Vogels doen dit voordat ze een grote tocht maken
ruien: vervangen van de veren door vogels