woordenlijst rechtsstaat

Isis

Woorden in deze lijst (83)

Origineel

rechtsstaat: Staatsvorm waarin de macht aan regels is gebonden en burgers worden beschermd door grondrechten.
autoritaire staat: Staat waarin één machthebber of kleine groep vrijwel alle macht heeft.
democratische rechtsstaat: Rechtsstaat waarin burgers via verkiezingen inspraak hebben.
sociale rechtsstaat: Rechtsstaat waarin sociale zekerheid en gelijke kansen centraal staan.
rechtszekerheid: Burgers weten waar ze aan toe zijn door duidelijke wetten.
sociaal contract: Idee dat burgers rechten opgeven in ruil voor bescherming door de overheid.
geweldsmonopolie: Alleen de overheid mag geweld toepassen.
beginsel van de grondrechten: Burgers hebben fundamentele rechten die niet zomaar geschonden mogen worden.
soevereiniteits- en democratiebeginsel: De macht ligt uiteindelijk bij het volk.
legaliteitsbeginsel: Iets is alleen strafbaar als het in de wet staat.
beginsel van de trias politica: Scheiding van wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht.
verlichte dictatuur: Dictatuur waarin de leider wel autoritair is maar redelijk regeert.
constitutionele monarchie: Monarchie waarin de macht van de koning door de grondwet wordt beperkt.
censuskiesrecht: Alleen mensen die genoeg belasting betaalden mochten stemmen.
nachtwakersstaat: Staat die zich bijna alleen bezighoudt met orde en veiligheid.
klassieke grondrechten: Rechten die burgers beschermen tegen de overheid.
sociale grondrechten: Rechten die zorgen voor welzijn zoals onderwijs en zorg.
verticale werking: Rechten die gelden tussen burger en overheid.
horizontale werking: Rechten die gelden tussen burgers onderling.
rechtszekerheid: Burgers weten waar ze aan toe zijn door duidelijke wetten.
recht: Geheel van regels over wat mag en niet mag.
rechtsorde: Totaal van rechtsregels en instanties die orde handhaven.
wetgevende macht: Maakt wetten.
uitvoerende macht: Voert wetten uit.
rechterlijke macht: Beoordeelt conflicten en overtredingen volgens de wet.
checks and balances: Machten controleren en beperken elkaar.
discretionaire bevoegdheid: Ruimte voor ambtenaren om zelf beslissingen te nemen binnen regels.
klassenjustitie: Het verschijnsel dat sommige groepen anders behandeld worden door justitie.
jurisprudentie: Rechterlijke uitspraken die richtinggevend zijn voor toekomstige zaken.
privaatrecht: Recht tussen burgers onderling.
rechtspersonen: Organisaties die als juridische persoon kunnen optreden.
eiser: Degene die een rechtszaak begint.
gedaagde: Degene tegen wie de rechtszaak wordt aangespannen.
geschil: Conflict dat aan de rechter wordt voorgelegd.
dagvaarding: Officiële oproep om voor de rechter te verschijnen.
vonnis: Uitspraak van de rechter.
dwangsom: Geldbedrag dat betaald moet worden als een uitspraak niet wordt nageleefd.
kort geding: Snelle rechtsprocedure bij spoed.
mediation: Bemiddeling door een neutrale derde.
publiekrecht: Recht tussen overheid en burgers.
bestuursrecht: Rechtsgebied over overheidshandelingen en besluiten.
onschuldvermoeden: Je bent onschuldig tot het tegendeel bewezen is.
strafbaarheidsbeginsel: Iets is alleen strafbaar als het wettelijk is vastgelegd.
strafbepaling: De omschrijving van een strafbaar feit in de wet.
ne bis in idem-regel: Je mag niet twee keer voor hetzelfde feit vervolgd worden.
verjaringstermijn: Na verloop van tijd kan vervolging niet meer.
misdrijven: Ernstige strafbare feiten.
overtredingen: Minder ernstige strafbare feiten.
Openbaar Ministerie: Organisatie die beslist over vervolging.
verdachte: Iemand van wie wordt gedacht dat hij een strafbaar feit heeft gepleegd.
staande houden: Politie controleert iemand en vraagt om ID.
aanhouden: Iemand wordt gearresteerd.
dwangmiddelen: Middelen zoals fouilleren of huiszoeking.
seponeren: Beslissen dat er geen vervolging komt.
transactie: Straf voorkomen door betaling of verplichting.
strafbeschikking: OM legt zelf een straf op zonder rechter.
vervolgen: Verdachte voor de rechter brengen.
tenlastelegging: Officiële beschrijving van wat iemand verweten wordt.
terechtzitting: De rechtszaak in de rechtbank.
strafuitsluitingsgronden: Redenen waarom iemand niet strafbaar is.
ontoerekeningsvatbaarheid: Iemand kan zijn daden niet begrijpen door een stoornis.
vrijheidsstraf: Gevangenisstraf.
geldboete: Straf waarbij geld betaald moet worden.
taakstraffen: Werkstraf of leerstraf.
bijkomende straf: Extra straf zoals rijbewijs kwijt.
strafrechtelijke maatregelen: Maatregelen zoals tbs of inbeslagname.
resocialisatie: Terugkeer in de samenleving bevorderen.
jeugdstrafrecht: Strafrecht voor jongeren van 12–18.
adolescentenstrafrecht: Strafrecht voor jongeren van 16–23.
Universele Verklaring van de Rechten van de Mens: Internationaal document met mensenrechten.
Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens: Europees verdrag met mensenrechten.
Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie: EU-document met grondrechten.
Internationaal Gerechtshof: Rechter voor geschillen tussen landen.
oorlogstribunalen: Rechtbanken voor oorlogsmisdaden.
Internationaal Strafhof: Hof dat individuen vervolgt voor internationale misdrijven.
uitleveringsrecht: Regels voor overdracht van verdachten tussen landen.
blokkading: Afsluiting van gebied/land (sanctie).
lokmiddel: Middel om iemand te verleiden of uit te lokken bij opsporing.
jury: Groep burgers die beslist over schuld (in sommige landen).
big data: Grote hoeveelheden gegevens die worden geanalyseerd.
algoritmen: Rekenregels die beslissingen of voorspellingen maken.
predictive policing: Politie voorspelt waar misdaad waarschijnlijk optreedt.
etnische profilering: Handhaving gebaseerd op afkomst, vaak discriminerend.