Leerdoelen
- Waarom liggen steden waar ze liggen?
- Waarom groeien steden in (semi)periferielanden zo snel?
- Wat is de overeenkomst tussen verstedelijking in centrumlanden en (semi)periferielanden?
Urbanisatie of verstedelijking?
Wanneer we praten over urbanisatie en verstedelijking, worden deze termen vaak door elkaar gebruikt. Echter maken sommige lesmethodes een onderscheid tussen de twee.
Urbanisatie refereert specifiek aan de migratie van mensen van het platteland naar de steden. Verstedelijking daarentegen, heeft niet alleen betrekking op de toename van de stedelijke bevolking, maar ook op de verspreiding van de stedelijke cultuur en levenswijze. Dit omvat bijvoorbeeld hoe een gebied economisch en sociaal groeit, met bijkomende verschuivingen in lifestyle en infrastructuur. Denk hierbij niet enkel aan de bevolkingstoename, maar ook aan de veranderingen die een plek ondergaat om meer 'stedelijk' te worden.
In deze les/ dit artikel worden verstedelijking en urbanisatie wel gewoon door elkaar gebruikt.
Waarom liggen steden waar ze liggen?
Om te begrijpen waarom steden precies liggen waar ze liggen, moeten we kijken naar drie belangrijke aspecten: natuurlijke ligging, geografische of relatieve ligging, en de situatie of ontwikkeling van een stad.
De natuurlijke ligging heeft te maken met factoren zoals klimaat, de aanwezigheid van rivieren, vruchtbare bodem, grondstoffen en de toegankelijkheid van het gebied (bijvoorbeeld de afwezigheid van bergen of dichte bossen).
De geografische of relatieve ligging gaat over de ligging van een stad ten opzichte van andere gebieden. Dit kan de nabijheid tot welvarende landen zijn, of hoe een stad gepositioneerd is ten opzichte van handelsroutes.
Het derde aspect, de situatie, verwijst naar historische ontwikkelingen (kolonialisme), infrastructuur, economische vooruitgang (zoals industrialisatie en tertiarisatie), en de demografische samenstelling van de stedelijke bevolking.
Steden in centrumlanden
In centrumlanden begon de urbanisatie in de 19e eeuw ten tijde van de industriële revolutie. Deze steden werden belangrijke vestigingsplaatsen voor bedrijven, wat leidde tot een toename van de bevolking. Doordat veel mensen reeds in deze steden woonden, is de verstedelijkingsgraad hoog, maar het verstedelijkingstempo laag. Dit wijst op een langzamere groei in recentere tijden, aangezien de stedelijke gebieden al dichtbevolkt zijn.
Steden in (semi)periferielanden
In tegenstelling tot centrumlanden, is het verstedelijkingstempo in (semi)periferielanden hoog, terwijl de verstedelijkingsgraad lager is. Deze steden hebben vaak een gunstige natuurlijke ligging en zijn meestal ontstaan tijdens de koloniale periode. De infrastructuur uit het koloniale tijdperk wordt nog steeds benut, waardoor steden groeikernen vormen, vooral qua industrie. Deze steden trekken jonge arbeidskrachten aan vanwege de hogere kans op werk, gedreven door de ontwikkelingen in de landbouw en industrie.
Kolonialisme en verstedelijking
Het kolonialisme heeft een belangrijke rol gespeeld in de urbanisatie, met name in (semi)periferielanden. Veel steden in koloniën liggen aan de kust omdat hier de eerste handelsposten werden opgericht, die uiteindelijk uitgroeiden tot steden. De koloniën, rijk aan grondstoffen en landbouwproducten, leidden tot de aanleg van spoorwegen van het binnenland naar havens aan de kust. Deze ontwikkelingen maakten de steden belangrijke centra voor de export van goederen naar de kolonisator, en later, met de vestiging van industrieën, centra van economische groei en migratie.
Je ziet dit terug aan bijvoorbeeld de ligging van grote steden/ economische gebieden in Brazilië. De ligging van deze steden zijn allemaal het resultaat van kolonialisme.
