Nectar - 4 vmbo-k - Hoofdstuk 7 - Ademen en eten

Woorden in deze lijst (96)

Origineel

ADH: aanbevolen dagelijkse hoeveelheid; hoeveel je per dag van een voedingsmiddel nodig hebt
adrenaline: hormoon dat wordt gemaakt door de bijnier. Adrenaline zorgt voor een snelle omzetting van glycogeen in glucose, waardoor het glucosegehalte in het bloed stijgt
alleseters: eten plantaardig en dierlijk voedsel
alvleesklier: bij de vertering betrokken klier die alvleessap produceert
alvleessap: verteringssap uit de alvleesklier dat koolhydraten, eiwitten en vetten afbreekt
beschermende stoffen: groep voedingsstoffen die dienen voor het goed laten verlopen van processen in je lichaam
borstademhaling: ademhalen door de borstkas (ribben en borstbeen) uit te zetten en terug te laten zakken (zie ook ribademhaling)
bouwstoffen: groep voedingsstoffen die je nodig hebt voor groei of onderhoud van de cellen in je lichaam
bronchiën: vertakking van de luchtpijp
buikademhaling: ademhalen door het middenrif platter en weer boller te maken (zie ook middenrifademhaling)
cellen: kleinste bouwstenen van het lichaam
cellulose: koolhydraat waaruit de celwanden van plantencellen zijn opgebouwd
darmplooien: uitstulping van de wand van de dunne darm
darmsap: verteringssap uit de wand van de dunne darm dat koolhydraten en eiwitten afbreekt
darmvlokken: uitstulping van een darmplooi
dikke darm: stuk darm na de dunne darm; hier wordt water uit de onverteerde voedselresten gehaald en opgenomen in het bloed
dunne darm: deel van het verteringsstelsel waar de vertering wordt voltooid en de voedingsstoffen worden opgenomen in het bloed
eiwitten: bouwstoffen; je hebt ze nodig voor het maken van nieuwe cellen
endeldarm: laatste stuk van de dikke darm, waar de poep wordt opgeslagen
energierijke stoffen: groep voedingsstoffen die energie leveren bij verbranding in je cellen
enzymen: stoffen in verteringssappen die bepaalde voedingsstoffen afbreken en daarbij zelf onveranderd blijven
gal: hulpstof voor de vertering van vetten; wordt gemaakt door de lever en opgeslagen in de galblaas
gaswisseling: uitwisseling van gassen in de longblaasjes of kieuwen. Zuurstof gaat naar het bloed, koolstofdioxide gaat vanuit het bloed naar de lucht (longblaasjes) of naar het water (kieuwlamellen)
gedaanteverwisseling: de inwendige en uitwendige veranderingen tijdens de ontwikkeling van eitje tot volwassen kikker
glucagon: hormoon dat wordt gemaakt door de alvleesklier; zorgt voor omzetting van glycogeen in glucose
glucose: plantensuiker; een energierijke voedingsstof die in je cellen wordt verbrand
glycogeen: vorm waarin glucose wordt opgeslagen in de lever en spieren
haarvaten: de kleinste bloedvaten met heel dunne wanden, waar gemakkelijk stoffen doorheen kunnen gaan
huid: sommige dieren hebben een dunne huid waardoor zuurstof direct het bloed in kan gaan
huig: klepje dat bij slikken de neusholte afsluit
inademen: de longen worden groter en lucht stroomt naar binnen
insuline: hormoon dat wordt gemaakt door de alvleesklier; zorgt voor de omzetting van glucose in de reservestof glycogeen (in lever en spieren)
inwendige kieuwen: kieuwen die onder de huid liggen
kieuwen: ademhalingsorganen waarmee organismen zuurstof uit het water halen
kieuwlamellen: kleinste onderdelen van een kieuw; zitten op een kieuwplaatje. In de kieuwlamellen vindt de gaswisseling plaats
kieuwplaatjes: deel van de kieuw waar de kieuwlamellen zich bevinden
knipkiezen: kiezen van vleeseters; de kiezen zijn puntig en dienen om het vlees van een prooi te kunnen losknippen
knobbelkiezen: kiezen van alleseters; de kiezen zijn rond van boven en kunnen voedsel een beetje knippen en een beetje malen
koolhydraten: energierijke stoffen; zetmeel, glycogeen en alle soorten suiker
koolstofdioxide: afvalstof van de verbranding; verlaat je lichaam bij uitademing
kraakbeenringen: hoefijzervormige verstevigingen in de wand van de luchtpijp
longblaasjes: kleinste deel van een long, dat in een trosje aan het eind van een luchtpijptakje zit. In de longblaasjes vindt gaswisseling plaats
longen: ademhalingsorganen waarmee organismen op het land zuurstof uit de lucht halen
luchtpijp: hierin komt de ingeademde lucht vanuit je neus en mond
luchtpijptakjes: kleine buisjes aan het einde van de bronchiën, ze zitten in je longen
maag: een soort gespierde zak, waarin het voedsel flink wordt gekneed. Hier vindt ook vertering plaats door maagsap
maagsap: verteringssap uit de wand van de maag dat eiwitten afbreekt. Maagsap bevat ook zuur dat bacteriën doodt
maagzuur: een zuur in maagsap dat bacteriën doodt
middenrif: taai gespierd vlies dat tussen de borst- en buikholte zit. Als de middenrifspieren samentrekken, beweegt het middenrif naar beneden
middenrifademhaling: ademhalen door het middenrif platter en weer boller te maken (zie ook buikademhaling)
mineralen: beschermende stof en bouwstof, bijvoorbeeld ijzer of kalk (calcium)
mondholte: hier wordt voedsel gekauwd en vindt de eerste vertering plaats door speeksel
orgaan: deel van het lichaam van organisme met een bepaalde functie
orgaanstelsel: aantal organen die samenwerken aan één bepaalde taak van het lichaam
ontlasting: poep; bestaat voor een groot deel uit onverteerbare stoffen
peristaltische bewegingen: spierbewegingen door kringspieren en lengtespieren in de wand van je verteringsstelsel, die de voedselbrij mengen met verteringssappen en door het verteringsstelsel duwen
planteneters: eten alleen plantaardig voedsel
plooikiezen: kiezen van planteneters; hebben harde richels waarmee het voedsel fijngemalen wordt
poep: ontlasting; bestaat voor een groot deel uit onverteerbare stoffen
referentiewaarde: aanbevolen dagelijkse hoeveelheid van een voedingsmiddel, zie ook ADH
ribademhaling: ademhalen door de borstkas (ribben en borstbeen) uit te zetten en terug te laten zakken (zie ook borstademhaling)
schijf van vijf: hulpmiddel om gezond en gevarieerd eten te kiezen; bestaat uit vijf vakken
slijmcellen: cellen in het slijmvlies van je luchtpijp en bronchiën die slijm maken
slijmvlies: weefsel aan de binnenkant van de luchtpijp dat slijmcellen en trilhaarcellen bevat
speeksel: verteringssap uit de speekselklieren dat koolhydraten afbreekt
stigma: opening van een trachee in het achterlijf van een insect
strotklepje: klepje dat bij slikken de luchtpijp afsluit
tracheeën: ademhalingsorgaan van insecten; sterk vertakte buizen in het lichaam
trilhaarcellen: cellen in het slijmvlies van je luchtpijp en bronchiën met trilharen die het slijm naar de keelholte bewegen
twaalfvingerige darm: in de twaalfvingerige darm komt alvleessap en gal bij het voedsel
uitademen: de longen worden kleiner en de lucht gaat de longen uit
uitscheidingsorganen: verwijderen giftige, overtollige en overbodige stoffen uit je bloed; voorbeelden: lever, nieren, huid en longen
uitwendige kieuwen: bestaan uit dunne huidplooien met veel bloedvaatjes, bevinden zich aan de buitenkant van het lichaam
verbranding: het vrijmaken van energie uit energierijke voedingsstoffen
vertering: het zo klein maken van grote voedingsstoffen dat ze via de dunne darmwand kunnen worden opgenomen in het bloed
verteringsstelsel: orgaanselsel met als taak het kleiner maken van voedsel
verteringssap: wordt afgegeven door verteringsklieren in verteringsstelsel om grote voedingsstoffen klein te maken
vetten: energierijke voedingsstoffen en bouwstoffen. Je lichaam slaat vet op onder de huid en rondom organen in de buikholte
vitaminen: beschermende stoffen, bijvoorbeeld vitamine A,B,C of D
vleeseters: eten alleen dierlijk voedsel
voedingsmiddelen: alles wat je eet of drinkt
voedingsmiddelentabel: tabel waarin van bijna alle voedingsmiddelen staat welke voedingsstoffen erin zitten
voedingsstoffen: stoffen in voedingsmiddelen: zetmeel, suiker, vetten, eiwitten, mineralen, vitamines en water
voedingsvezels: onverteerbare stoffen uit plantencellen die ervoor zorgen dat de spieren in je darmen actief blijven
voedingswaarde: geeft aan hoeveel (gezonde) voedingsstoffen en energie in een maaltijd of voedingsmiddel zitten
water: een bouwstof; je cellen bestaan voor het grootste deel uit water. Water is ook een afvalstof van de verbranding
weefsel: groep cellen met dezelfde vorm en functie
zuurstof: gas uit de lucht dat nodig is voor de verbranding; komt in je lichaam door inademing
cholesterol: een vetachtige stof die gaat vastzitten in bloedvaten, waardoor die vernauwd raken. Het bloed stroomt daardoor minder goed (hoge bloeddruk)
maximumtemperatuur: de hoogste temperatuur waarbij een enzym nog werkt. Bij een nog hogere temperatuur gaat het enzym stuk
minimumtemperatuur: de laagste temperatuur waarbij een enzym kan werken
onverzadigde vetten: zachte vetten; gezonde vetten die het cholesterol in je bloed niet verhogen
optimumtemperatuur: de temperatuur waarbij een enzym het snelst werkt
verzadigde vetten: harde vetten; ongezonde vetten die het cholesterol in je bloed verhogen
vaste vetten: zie verzadigde vetten
vloeibare vetten: zie onverzadigde vetten