Nectar - 6 vwo - Hoofdstuk 17 - DNA - Deel 2

Woorden in deze lijst (44)

Origineel

nucleolus (kernlichaampje): Een donker bolletje heterochromatine in de kern, dat de codes bevat voor de synthese van rRNA.
nucleosoom: het geheel van acht histonen met het daarom gewikkelde DNA, bijeengehouden door het histon H1.
nucleotide: bouwsteen van DNA en RNA, bestaat uit een fosfaatgroep, een suiker molecuul (deoxyribose/ribose) en een stikstofbase (A, C, G of T/U).
Okazaki-fragment: Een kort DNA-fragment (van de volgende streng) met een RNA-primer. Groeit tijdens de replicatie vanaf de RNA-primer achterwaarts in de richting van het startpunt van de replicatie. Een speciaal type DNA-polymerase vervangt de RNA-nucleotide van primer van het vorige fragment door DNA-nucleotiden. Het enzym ligase plakt het Okazaki-fragment vast aan het al gevormde deel van de volgende streng.
operator: ‘aan-/uitschakelaar’ voor de transcriptie.
operon: het geheel van operator, promotor en structuurgenen bij prokaryoten.
PCR-methode (polymerase-chain-reactor): Methode om in een apparaat in stappen minimale hoeveelheden DNA kunstmatig snel te vermenigvuldigen.
pre-mRNA: Het RNA-molecuul zoals RNA-polymerase het maakt. Het ondergaat daarna nog verschillende bewerkingen: toevoegen van een staart aan het 3’-einde (poly-adenylering) en een ‘cap’ aan het 5’-einde en splicing dat de introns verwijdert.
primase: Enzym (een RNA-polymerase) dat bij de DNA-replicatie een primer van ongeveer twintig ribonucleotiden, met een complementaire code, vastmaakt aan de DNA-streng, waarna de DNA-replicatie start.
promotor: De plaats waar het RNA-polymerase vasthecht.
promotor: Een stukje DNA dat de genexpressie regelt en het startpunt is voor de transcriptie.
proto-oncogen: Gen dat codeert voor eiwitten die de celdeling stimuleren. Kan door een mutatie veranderen in een oncogen, wat leidt tot tumorvorming.
puntmutatie: een verandering in het DNA van slechts een of enkele nucleotiden.
regulatorgen: Gen dat een rol speelt bij de genexpressie.
repetitief DNA: Deel van het DNA dat bestaat uit een aantal herhalingen (repeats) van een serie nucleotiden.
replicatievorken: Plaatsen waar de DNA-strengen aan weerszijden van het replicatiestartpunt uiteengaan door de werking van helicase.
repressoreiwit: Eiwit dat bindt aan de silencer van een gen en daarmee de transcriptie blokkeert.
restrictie-enzym: Enzym, afkomstig van bacteriën, dat beide DNA-strengen op een specifieke manier en plaats knipt. Onderzoekers gebruiken restrictie-enzymen bij genetische modificatie en gentherapie.
ribonucleotide (RNA-nucleotide): een nucleotide met ribose in plaats van deoxyribose en naast C, G en A U (uracil) in plaats van T (thymine).
RNA-polymerase: Enzym dat koppelt aan de matrijsstreng van een DNA-molecuul, deze afleest in de 3’ → 5’ richting, waarbij het RNA-nucleotiden aan elkaar koppelt in de 5’ → 3’ richting.
semi-conservatieve replicatie: Na de replicatie bestaan beide DNA-moleculen uit een originele en een nieuw gevormde streng.
sequencen: het bepalen van de nucleotidevolgorde van een DNA-fragment.
sequentie: de volgorde van de stikstofbasen in het DNA.
silencer: Stukje niet-coderend DNA dat een remmende rol heeft bij de transcriptie.
silencing: het uitschakelen van genen.
splicing: Proces dat bij eukaryoten introns uit het pre-mRNA verwijdert.
startcodon: AUG de startplaats van het coderende deel in het mRNA. Is steeds hetzelfde omdat elk gen in het DNA begint met TAC.
stikstofbase: Onderdeel van een nucleotide; in DNA komen vier verschillende stikstofbasen voor: adenine (A), cytosine (C), guanine (G) en thymine (T); RNA bevat uracil (U) in plaats van thymine.
stopcodon: Een codon in het mRNA, dat het einde van de translatie aangeeft (UAA, UAG of AGA).
STR (short tandem repeat): een type repetitief DNA met een aantal korte repeats van twee tot tien nucleotiden lang.
structuurgen: Gen dat de code bevat voor het maken van een eiwit.
substitutie: Een verandering in het DNA waarbij een basepaar vervangen is door een ander.
TATA-box: de volgorde 3’-TATAAA-5’ op de matrijsstreng aan het begin van de promotor bij eukaryoten, koppelplaats van het RNA-polymerase en startpunt van de transcriptie.
template: zie matrijsstreng
transcriptie: het overschrijven van een gedeelte van de matrijsstreng van DNA naar mRNA.
transcriptiefactor: Eiwit dat bij eukaryoten de transcriptie controleert.
transgen: Een gen dat niet soorteigen is, is ingebouwd in het DNA.
translatie: het aflezen en vertalen van een mRNA naar een aminozuurvolgorde.
translocatie: Een mutatie waarbij een deel van een chromosoom vastzit aan een ander chromosoom.
tRNA (transport-RNA): Een RNA-molecuul met een klaverbladstructuur waaraan een aminozuur kan koppelen; transporteert het aminozuur naar een ribosoom. Speelt door zijn anticodon een rol bij de vertaling van de mRNA-code naar een aminozuurvolgorde.
tumorsuppressorgen: Gen dat codeert voor een eiwit dat de celdeling remt of apoptose stimuleert.
UTR (UnTranslated Region): niet-coderend gedeelte van het mRNA vóór het startcodon en na het stopcodon.
volgende streng: De DNA-streng die bij replicatie van het DNA groeit in Okazaki-fragmenten (achterwaarts ten opzichte van de leidende streng, naar het startpunt van replicatie toe).
wiebelbase: Derde base van een codon aan de 3’-kant. Door variatie van deze base kan eenzelfde tRNA-molecuul koppelen aan meerdere codons waarvan de eerste twee basen gelijk zijn.