Nectar - 6 vwo - Hoofdstuk 17 - DNA - Deel 1

Woorden in deze lijst (50)

Origineel

3’-einde: het einde van de DNA-streng aan de kant met de vrije OH-groep
5’-einde: het einde van de DNA-streng aan de kant met de vrije fosfaatgroep
achterwaarts kopiëren: De volgende streng groeit bij de replicatie van het DNA in Okazaki-fragmenten naar het startpunt van de replicatie toe.
activatoreiwit: Eiwit dat bindt aan de enhancer van een gen en daarmee de transcriptie activeert.
ander type DNA-polymerase: Een speciaal type polymerase dat alle RNA-nucleotiden uit een primer vervangt door DNA-nucleotiden.
anticodon: triplet op het tRNA-molecuul, complementair aan een codon van het mRNA
basenparen: Vaste combinaties van twee basen (A-T en C-G) die beide DNA-strengen bij elkaar houden via waterstofbruggen.
capillairelektroforese: zie gelelektroforese
chromatinedraad: een draad van aan elkaar gekoppelde nucleosomen; opgebouwd uit DNA en histonen
chromatinestructuur: De wijze waarop het chromatine met behulp van de histonen is opgerold: compact in euchromatine of los in heterochromatine.
chromosoommutatie: een mutatie van een heel chromosoom of een deel daarvan
coderend DNA: Deel van het DNA dat codeert voor eiwitten.
coderende streng: de DNA-streng tegenover de matrijsstreng; heeft dezelfde code als het mRNA (met U in het mRNA in plaats van de T in de coderende streng)
codon: Drie opeenvolgende basen (triplet) in het mRNA die samen coderen voor een aminozuur.
complementair: De volgorde in de ene DNA-streng (de leidende streng) bepaalt die in de andere (de volgende streng) en andersom.
ddNTP (dideoxyribonucleotide, de N staat voor A, C, T, G): Nucleotide die aan het 3’ C-atoom een H-groep heeft in plaats van een OH-groep, waardoor na inbouw van zo’n nucleotide de keten niet verder kan groeien.
deletie: Een verandering in het DNA waarbij een of meer basenparen ontbreken. De term geldt ook voor een chromosoom, waarbij door chromosoombreuk een deel ontbreekt.
deoxyribonucleotide (DNA-nucleotide): nucleotide met deoxyribose als suiker, een fosfaatgroep en een van de basen A, C, T of G
DNA-polymerase: Enzym dat een nieuwe streng DNA vormt door complementaire DNA-nucleotiden aan elkaar en aan de originele streng te koppelen. De nieuwe streng groeit in de 5’ → 3’ richting. Een tweede type DNA-polymerase vervangt de RNA-nucleotiden van de RNA-primer door DNA-nucleotiden.
DNA-profiel: een unieke set STR’s in het DNA van een individu, bestaande uit (meestal) dertien verschillende loci.
DNA-replicatie: verdubbeling van het DNA
doel-DNA: (target DNA) Het deel van het DNA dat een onderzoeker wil vermeerderen.
duplicatie: Een mutatie waarbij een deel van het chromosoom verdubbeld is.
eindsignaal van de transcriptie: Sequentie op de matrijsstreng waar RNA-polymerase stopt met de transcriptie.
enhancer: Stukje niet-coderend DNA dat een activerende rol heeft bij de transcriptie.
epigenetische factoren: Factoren die veranderingen in de structuur van het chromatine (en niet de DNA-code) tot stand brengen.
epigenoom: Veranderingen in het DNA die zijn ontstaan onder invloed van de omgeving zonder dat de DNA-code wijzigt, hebben invloed op welke genen tot expressie komen. Dit kan per celtype verschillen. De bekendste veranderingen zijn methylering en acetylering.
exon: Deel van het pre-mRNA bij eukaryoten dat codeert voor een (deel van een) eiwit; vormt met een aantal andere exonen het definitieve mRNA.
gelelektroforese: Techniek waarmee onderzoekers met behulp van een ladingsverschil DNA-fragmenten scheiden op basis van hun grootte.
gen: deel van het DNA met de informatie voor de productie van een of meerdere eiwitten
genexpressie: het tot uiting komen van een gen
genomische imprinting: Het uitschakelen van genen afkomstig van een bepaalde ouder.
genoom: het totale DNA van een persoon
genoommutatie: een verandering in het aantal chromosomen
genregulatie: het controleren van de genexpressie
helicase: Enzym dat beide DNA-strengen van een chromosoom van elkaar losknipt door de H-bruggen te verbreken.
histon: Eiwit in de chromatinedraad dat DNA verstevigt en beschermt.
insertie: Een verandering in het DNA waarbij een of meerdere nucleotiden ingevoegd zijn.
intron: Deel van het pre-mRNA bij eukaryoten dat niet codeert voor een eiwit.
inversie: Een mutatie waarbij een deel van het chromosoom omgekeerd is.
leesraamverschuiving (frameshift): Door een deletie of een insertie verschuiven de tripletcode in het DNA en het bijbehorende mRNA, waardoor de vertaling van de codons niet meer op de juiste manier verloopt.
leidende streng: De DNA-streng die bij de replicatie van het DNA continu van het startpunt van replicatie af groeit in de 5’ → 3’ richting.
ligase: Enzym dat bij de DNA-replicatie een Okazaki-fragment plakt aan de rest van de nieuwe keten.
locus (meervoud: loci): plaats in het DNA
matrijsstreng (template): Streng tegenover de coderende streng. Het RNA-polymerase leest deze streng af bij de transcriptie en ‘kopieert’ hierdoor de sequentie van de coderende streng.
mRNA (messenger- ofwel boodschapper-RNA): Nucleïnezuur dat de informatie over de samenstelling van een eiwit van DNA in de celkern overbrengt naar de ribosomen in het grondplasma.
mtDNA (mitochondriaal DNA): Cirkelvormig DNA in mitochondriën. Van de 37 genen coderen 13 voor eiwitten betrokken bij de aerobe dissimilatie, de rest codeert voor rRNA en tRNA. Een mitochondrium bevat 5-10 moleculen mtDNA. Het mtDNA erft over van moeder op kind via de mitochondriën in de eicel.
mutageen: mutaties bevorderend
mutatie: een verandering in het DNA
niet-coderend DNA: Grootste deel van het DNA, codeert niet voor eiwitten.