Nectar - 2-3 havo/vwo - Hoofdstuk 13 - Duurzaam leven

Woorden in deze lijst (93)

Origineel

abiotische factoren: invloeden op organismen uit de niet-levende natuur, bijvoorbeeld temperatuur
afval: alle overbodige spullen en materialen die mensen weggooien; de ruimte op aarde die nodig is om je afval kwijt te raken bepaalt een deel van de ecologische voetafdruk
afvalgassen: gassen die vrijkomen bij de verbranding van fossiele brandstoffen en de lucht ingaan; dit zijn koolstofdioxide, zwaveldioxide en stikstofoxiden
akkerbouwers: boeren die voedingsgewassen zoals aardappelen of graan verbouwen
ammoniak: een stinkend gas dat vrijkomt uit dierlijke mest; wordt in de bodem en lucht omgezet in salpeterzuur, dat de bodem verzuurt
biobrandstoffen: duurzame brandstoffen die uit plantaardig materiaal worden gemaakt
biodiesel: autobrandstof die uit planten zoals algen is gemaakt
biodiversiteit: het aantal verschillende soorten organismen; de genetische variatie binnen soorten en het aantal verschillende ecosystemen op aarde
biogas: brandstof voor auto's en fabrieksmotoren die uit afval is gemaakt
bio-industrie: intensieve veehouderij; veehouders houden zoveel mogelijk dieren in de beschikbare ruimte
biologische plaagbestrijding: natuurlijke vijanden bestrijden de plaag, bijvoorbeeld lieveheersbeestjes bestrijden bladluizen; biologische bestrijding hoort bij biologische landbouw
biologische landbouw: landbouwmethode waarbij boeren zoveel mogelijk volgens natuurlijke kringlopen en diervriendelijk werken
biologisch afbreekbaar: stoffen (afval) die schimmels en bacteriën af kunnen breken
compost: mest voor de tuin; gemaakt van gft-afval
dierenwelzijn: het uiten van natuurlijk gedrag van dieren, dankzij goede leefomstandigheden
duurzaam(heid): een fijn en comfortabel leven leiden zonder de toekomst van de volgende generaties in gevaar te brengen, door zuinig om te gaan met het milieu
duurzame energie: energie van energiebronnen die geen luchtvervuiling veroorzaken, nooit opraken en dus en fossiele brandstoffen sparen
ecologische voetafdruk: maat om te vergelijken hoeveel hectare aarde bewoners uit verschillende landen gebruiken voor hun voedsel, grondstoffen en energiebronnen en om hun afval kwijt te raken
energie: afkomstig van energiebronnen uit de bodem; hoeveel energie je gebruikt bepaalt een deel van de ecologische voetafdruk
energielabel: etiket waarop je kunt zien of een apparaat, auto of huis veel of weinig energie gebruikt
eutrofiëring: vermesting; als er te veel mineralen in de bodem en het oppervlakte water komen
evolutie: de langzame verandering van soorten of het ontstaan van nieuwe soorten door natuurlijke selectie
exoot: organisme die zich heeft gevestigd in een land of gebied, waar het oorspronkelijk niet leeft
fijnstof: kleine deeltjes stof en roet in de lucht die zorgen voor luchtvervuiling; inademing kan schadelijk zijn voor de gezondheid
fokken: kruisen van dieren dat leidt tot dieren met gunstiger eigenschappen
fossiele brandstoffen: brandstoffen die miljoenen jaren geleden ontstaan zijn uit planten- en dierenresten, bijvoorbeeld steenkool en aardolie
fotosynthese: uit koolstofdioxide en water ontstaat in de bladgroenkorrels van plantencellen glucose en water
gemengd bedrijf: akkerbouw en veeteelt samen op één bedrijf; de mest van het vee wordt gebruikt voor de akkers
gesloten kringloop: alle verbruikte stoffen worden in een kringloop weer aangevuld
gewasbeschermingsmiddelen: giftige stoffen die plaagorganismen doden
gifophoping: toename van de hoeveelheid giftstoffen in organismen in de voedselketen doordat de giftstoffen in de voedselketen worden doorgegeven
glucose: plantensuiker; wordt tijdens fotosynthese in bladgroenkorrels gemaakt
grondstoffen: stoffen die nodig zijn om een product te maken, zoals ijzererts of hout; hoeveelheid grondstoffen die je gebruikt bepaalt een deel van de ecologische voetafdruk
habitat: plek waar de leefomstandigheden voor een organisme gunstig zijn
hergebruik: hetzelfde product opnieuw gebruiken, bijvoorbeeld kleding of meubels
huishoudelijk afval: afval geproduceerd door huishoudens
ijstijd: periode waarin het klimaat veel kouder was dan tegenwoordig
intensieve veehouderij: ander woord voor bio-industrie; zie bij 'bio-industrie'
katalysator: onderdeel in de uitlaat van een auto om ervoor te zorgen dat er minder vervuilende gassen in de lucht komen
koolstofdioxide: gas dat planten nodig hebben voor het maken van glucose (fotosynthese); maakt deel uit van de koolstofkringloop en veroorzaakt het (versterkte) broeikaseffect
koolstofkringloop: het rondgaan van het koolstofdeeltje (C) in een kringloop
klimaat: het gemiddelde weer over een langere periode in een bepaald gebied
klimaatzone: een groot gebied met ongeveer hetzelfde klimaat
krachtvoer: voer met extra eiwit en mineralen waar het vee snel van groeit
luchtvervuiling: vervuiling van de lucht door uitstoot van afvalgassen, roet en fijn stof
mest: poep en plas van dieren of kunstmest; akkerbouwers gebruiken mest om de opbrengst te verhogen
mestinjectie: het in de bodem spuiten van mest; is een maatregel om verzuring van het milieu door ammoniak te verminderen
mestoverschot: als er in de veeteelt meer mest geproduceerd wordt, dan nodig is om de akkers te bemesten
milieu: je leefomgeving, de lucht, het water en de bodem om je heen
milieubewust: als je kiest voor dingen die het minst schadelijk zijn voor het milieu
mineralen: meststoffen (voedingszouten) die planten met hun wortels opnemen; planten hebben mineralen nodig om alle voedingsstoffen te maken die nodig zijn voor de groei
monocultuur: één soort gewas op een grote akker verbouwen
natuurlijke broeikaseffect: warm blijven van de aarde door het vasthouden van warmtestraling door onder andere koolstofdioxide in de atmosfeer (dampkring)
ontbossing: als er meer bomen gekapt worden dan er worden aangeplant; er komt dan minder bos
optimumgrafiek: grafiek voor een abiotische factor, die laat zien binnen welke grenzen organismen kunnen overleven; dat gaat het best bij het optimum
overbemesting: er wordt meer mest over het land verspreid, dan de planten nodig hebben; dit kan tot milieuproblemen leiden
plaag: organismen die schade aan voedingsgewassen veroorzaken, bijvoorbeeld insecten, schimmels of onkruid
primaire levensbehoeften: alles wat je nodig hebt om te overleven, zoals voedsel, water, zuurstof, een dak boven je hoofd en kleding
recycling: afval dat weer als grondstof dient voor nieuwe producten, bijvoorbeeld blik en papier
restafval: afval dat overblijft na apart inzamelen van alle andere afvalsoorten
roetfilter: onderdeel van een auto dat roetdeeltjes in de uitlaatgassen tegenhoudt
secundaire levensbehoeften: alles wat je leven prettiger maakt, bijvoorbeeld je mobieltje
selectief: als een gewasbeschermingsmiddel alleen de plaagorganismen doodt en niet veel andere soorten
smog: vieze mist van fijnstof en afvalgassen; ontstaat vooral op warme, windstille dagen
tolerantiegebied: het gebied tussen de minimumgrens en de maximumgrens voor een abiotische factor, waarbinnen een organisme kan overleven
tolerantiegrenzen: de uiterste waarden van een abiotische factor, waarbij een organisme kan overleven; de minimumgrens en de maximumgrens vormen een abiotische factor
tuinbouwers: boeren die groente en fruit verbouwen
uitstoot: het vrijkomen van afvalgassen
veehouders: boeren die dieren houden voor vlees, melk, eieren of wol
verbranding: afbreken van glucose met behulp van zuurstof, waarbij energie vrijkomt; vindt in alle cellen van organismen plaats
veredeling: het verbeteren van de eigenschappen van voedingsgewassen door kruisen
vermesting: een ander woord voor eutrofiëring; zie bij eutrofiëring
versterkte broeikaseffect: er komt steeds meer koolstofdioxide in de lucht; de warmte wordt hierdoor steeds beter vastgehouden, waardoor het steeds warmer wordt op aarde
verwoestijning: gevolg van opwarming aarde; door de hoge temperatuur veranderen sommige gebieden in woestijn
verzuring: als de bodem zuur wordt als gevolg van de uitstoot van ammoniak uit de landbouw of stikstofoxiden en zwaveldioxide uit de industrie en het verkeer
voedsel: alles wat je eet; de ruimte op aarde die nodig is om voedsel te produceren bepaalt een deel van de ecologische voetafdruk
voedselkringloop: de kringloop van mineralen en andere voedingsstoffen. Mineralen zijn voeding voor de plant, hiermee maakt de plant andere voedingsstoffen. --> dieren eten die voedingsstoffen --> bodemdieren, schimmels en bacteriën breken ze weer af tot mineralen voor de plant
voedingsgewassen: planten die je (gedeeltelijk) kunt eten zoals maïs, sla, tomaten, spruiten en aardappelen
vuilverbrandingsinstallatie: ovens waarin restafval verbrand, nadat de metalen eruit verwijderd zijn
vuilstort: een vuilnisbelt; hier komt afval te liggen dat niet wordt verbrand, hergebruikt of gerecycled
water: gebruik je om te drinken, voedsel te bereiden en wassen; de hoeveelheid water die je gebruikt bepaalt een deel van de ecologische voetafdruk; planten gebruiken water voor fotosynthese
waterbloei: snelle groei van algen en kroos in een sloot door mineralen uit mest
zeespiegel: de hoogte van het zeewater
zure neerslag: neerslag die ontstaat door stikstofoxiden, zwaveldioxiden en ammoniak in de lucht zijn omgezet in zwavelzuur en salpeterzuur
zwerfafval: afval dat op straat of in de natuur terechtkomt
Ecologische Hoofdstructuur (EHS): groot plan om natuurgebieden in Nederland te vergroten en met elkaar te verbinden; is gebaseerd op de eilandtheorie
ecologische voetafdruk: maat om te vergelijken hoeveel hectare aarde bewoners uit verschillende landen gebruiken voor hun voedsel, grondstoffen en energiebronnen en om hun afval kwijt te raken
eilandtheorie: theorie die op grond van de grootte en de mate van isolatie voorspelt hoeveel soorten organismen er kunnen leven; is ook toe te passen voor natuurgebieden
erfelijke variatie: hoeveel verschillende genotypen er bestaan van eigenschappen binnen een soort; bepaalt hoe goed een soort zich kan aanpassen aan veranderende omstandigheden
immigratie: het zich nieuw vestigen in een (natuur)gebied door een soort
Natuurnetwerk Nederland: zie ecologische hoofdstructuur
Rode Lijst: lijst met namen van soorten die in hun voortbestaan worden bedreigd
uitsterven: het geheel verdwijnen van een soort uit een bepaald gebied