2 Rechtsstaat

Woorden in deze lijst (24)

Origineel

Censuur: Controle op voor publicatie bestemde artikelen, televisie-uitzendingen, boeken en films; komt vaak in niet-rechtsstaten voor.
Gelijkheidsrecht: Verwerkt in artikel 1 van de Grondwet: ‘Allen die zich in Nederland bevinden worden in gelijke gevallen gelijk behandeld.’ Het gelijkheidsrecht is gebaseerd op het gelijkheidsbeginsel.
Geweldsmonopolie: Alleenrecht van de overheid op het legitiem gebruik van geweld.
Grondrechten: Belangrijkste rechten van burgers die de staat moet respecteren. Er zijn klassieke en sociale grondrechten.
Klassenjustitie: In het strafrecht bewust of onbewust verschil maken tussen burgers op basis van herkomst, leeftijd, opleiding of huidskleur.
Klassieke grondrechten: Fundamentele rechten die vastgelegd zijn in de Grondwet om de vrijheid van burgers te beschermen tegen willekeurige overheidsoptreden.
Legaliteitsbeginsel: Twee betekenissen: – De overheid is ook aan regels gebonden. – Je mag pas voor iets gestraft worden als het strafbaar gesteld is.
Machtenscheiding (trias politica): Spreiding van de staatsmacht over drie machten: de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht.
Onafhankelijke rechtspraak: Rechters handelen volgens het recht en laten zich niet beïnvloeden door bijvoorbeeld de politiek.
Onschuldpresumptie: Iemand is onschuldig totdat het tegendeel is bewezen en de rechter hem of haar veroordeelt.
Politieke rechten: Rechten die het voor burgers mogelijk maken om aan de democratie deel te nemen, bijvoorbeeld kiesrecht en petitie recht.
Raad van Europa: Internationale organisatie waarvan 47 Europese staten lid zijn. De Raad van Europa pleit onder meer voor de vrijheid van meningsuiting, het recht op vereniging, gelijkheid en de bescherming van minderheden in Europa.
Rechterlijke macht: Het Openbaar Ministerie (OM) en de rechters vormen samen de rechterlijke macht.
Rechtsbescherming: Burgers worden door de overheid beschermd tegen willekeur en machtsmisbruik van de overheid.
Rechtsbronnen: De plaatsen waar je het recht kunt vinden: de Grondwet, wetten, de rechtspraak en jurisprudentie, verdragen en het gewoonterecht.
Rechtshandhaving: De overheid handhaaft de geldende rechtsregels.
Rechtsstaat: Een staat waarin de machten gescheiden zijn, het legaliteitsbeginsel geldt, er een onafhankelijke rechtspraak is en waar grondrechten (in theorie en in de praktijk) burgers beschermen tegen willekeurig overheidsoptreden.
Rechtszekerheid: Rechtsbeginsel dat de overheid verplicht om burgers duidelijkheid te bieden over hun rechtspositie: burgers moeten weten waar ze juridisch aan toe zijn en wat hun rechten zijn.
Schaduwmacht: Een belangrijke (informele) macht naast de formele machten van de trias politica die invloed kan uitoefenen op de machthebbers. Denk daarbij aan media (vierde macht) en media (vijfde macht).
Sociaal contract: Burgers staan daarbij individuele vrijheden af aan een soevereine macht en krijgen hier orde en veiligheid in de samenleving voor terug.
Sociale grondrechten: Grondrechten waarbij de overheid een zorgplicht heeft op het gebied van onderwijs, bestaanszekerheid, huisvesting en volksgezondheid.
Vrijheidsrechten: Rechten die burgers belangrijke vrijheden bieden, zoals de vrijheid van godsdienst, vrijheid van meningsuiting of de vrijheid van vereniging en vergadering.
Wetboek van Strafrecht: Hierin staat onder welke omstandigheden bepaalde gedragingen strafbaar zijn (overtredingen en misdrijven) en wat de maximumstraf is voor een strafbare gedraging.
Wetboek van Strafvordering: Hierin staan de procedures rondom de opsporing van strafbare feiten en de vervolging van verdachten. Ook kun je in dit wetboek vinden welke actoren hierbij betrokken zijn.